Korkut Akın yazdı: Türkiye solundan portreler
“Sosyal ve siyasal yaşamın değiştirilmesi, ne kadar akılcı olunursa olunsun, kolay değildir. Bu uğurda bin yıllardır, binlerce insan Spartaküs’ten Pir Sultan’a, Marks’a Lenin’e kadar mücadele geliştirmiş, etmiş…”
"Başkalarının hatalarından da ders almamız lazım. İnsan, bütün hataları kendisi yapacak kadar uzun yaşamıyor" sözüne nerede rastladım da not ettim, bilmiyorum. Yaşamın en belirleyici ögelerinden bilgi birikimi ve deneyimler geleceğe ışık tutuyor. Buna da bağlı olarak sadece ders çıkarmak değil, rota çizmek için de önemli.
Sosyal ve siyasal yaşamın değiştirilmesi, ne kadar akılcı olunursa olunsun, kolay değildir. Bu uğurda bin yıllardır, binlerce insan Spartaküs’ten Pir Sultan’a, Marks’a Lenin’e kadar mücadele geliştirmiş, etmiş… Başarıya ulaşıp ulaşmamasından çok toplumu geliştirmesi ve yönlendirmesi anlamında önemli bu yaşananlar.
Hantal gövde…
Geleneği ve dini inanışları dolayısıyla koca ve hantal gövdesi geriye dönük Osmanlı ve ardından Cumhuriyet, yeni yapılanmalara, oluşumlara hep karşı çıkmış, hep engellemiş. Öyle ki okullarda bile bırakın ders konusu edilmesini, adlarının geçmesi bile yasaklanmış. Dolayısıyla hemen hepimiz sadece adlarını biliyoruz bazı kişilerin, bazı yapıtların… önermelerini bilmiyoruz. Bu siyaset sahnesinde olduğu gibi diğer alanlarda da öyle. Bütün derslerde, Cumhuriyet dönemine bir türlü gelinemiyor yıl boyunca. Hep Osmanlı’da, hep çökme devrinde, hep “divan edebiyatında” kalıyoruz.
Okumak gerek…
Nazım Hikmet, “Okumak gerek evlat, falanı filanı bırakıp okumak gerek” diyor bir şiirinde. Onun şiirleri, el yazısıyla çoğaltılıp ezberlenerek yayılmış. Siyasi düşünce ve birikimler de alabildiğine gizlilik içerisinde, iğneyle kuyu kazılırcasına yürütülmüş. Örgütsel ve düşünsel boyutuyla Türkiye sosyalist solunun önemli adlarının bir arada bulunacağı, daha geniş bir donanıma, en azından bir kapı aralanabilmesi için bu çabanın geniş kitlelere ulaşması gerekir.
Emir Ali Türkmen ile Ümit Özger; “Türkiye Solundan Portreler” adı altında Paramaz, İştirakçi Hilmi, Mustafa Suphi, Ethem Nejat, Şefik Hüsnü, Kerim Sadi, Dr. Hikmet Kıvılcımlı, İsmail Bilen, Mehmet Ali Aybar, Behice Boran, İdris Küçükömer, Sencer Divitçioğlu, Mihri Belli, Doğan Avcıoğlu, Mahir Çayan, Deniz Gezmiş ve İbrahim Kaypakkaya gibi sosyalist düşüncenin önemli isimlerini bir araya getirmiş…
Bizim solcularımız…
Osmanlı’nın son döneminde, doğal olarak gelişime açık oldukları için “modern” oluşum öneriler ve çabalarını gayrimüslimler başlatmışlar. Ama var olan hiyerarşinin dışına çıkamayan sosyalistlerimiz ve entelektüellerimiz o gayrimüslimleri göz ardı etmeyi, onların çalışmalarını görmezden gelmeyi başarmış. Bu gün, birçok kaynakta yer alsa da Ermeni sosyalist Paramaz’ı yeni yeni duyuyoruz. Ne acı değil mi, kendi tarihimizi bile bilmemek…
Bizim hikayemiz…
Özellikle 1900’lerin ilk yarısında yeraltında faaliyet yürüten sosyalist çevrelerle tarihsel bağlantıyı kurmak ve düşüncenin gelişimini takip etmek için birçok belgeyi okumak gerekiyor. Doktorcu, Mihrici, Aybarcı, Borancı gibi kişilerle anılan sosyalist geçmişimizi, literatürün genişlemesiyle kolayca bir araya getirmek zor. Yine de “Türkiye Solundan Portreler” bunu başarmış… Tabii, yine yeniden muhakkak araştırmak, okumak, kaynakları takip ederek yeni düşüncelere ulaşmak gerekiyor.
Birçok evre geçirmiş Türkiye; birçok engelle ve yasakla karşılaşmış. Cumhuriyet bir nirengi noktası, çok partili hayattan önce “İkinci Emperyalist Paylaşım Savaşı” koşulları var. Çok partili siyasi hayatla birlikte “darbeler” dönemi başlıyor. Bu süreçte düşünceler de değişiyor, gelişiyor. Millilikten enternasyonalizme geçiş sürecinde birbiriyle çatışan teorik görüşler söz konusu. Kemalizm ile Marksizm arasında kalanlar ittifakları terk ederken belli bir güç kaybı yaşanıyor, sonrasında yeniden toparlandığı da görülüyor.
Gelecek güzel günler için…
“Neler çekmiş halkım, türküler şahit” diyor ya şair; “Türkiye Solundan Portreler” de bu şahitliğin kanıtı. Sahi, adı geçen ve anlatılan her kişi, entelektüel yapısı ve bilgi birikimiyle çok önemli. Bu kişi(lik)leri bize aktaran yazarlar, her yazının oluşumuna katkı sağlayan kaynaklarını sıralamış… Geleceğe daha aydınlık bakmak, yeni bir bakış açısı yaratmak için o kaynaklardan yararlanmak gerekir.
“Türkiye Solundan Portreler”, Hazırlayanlar Emir Ali Türkmen – Ümit Özger, Dipnot Yayınları, 2016, 556 s.