15 Kasım 1937’de idam edilen Seyit Rıza ve arkadaşlarının mezar yerleri, 87 yıl geçmesine rağmen hâlâ açıklanmadı. Hayodz Dzeğasbanutün sırasında Dersim’e sığınan Ermenilere sahip çıkan, Koçgiri Katliamı’na karşı durarak hükümete mektup yazan Seyit Rıza, Cumhuriyet’in baskıcı politikalarına boyun eğmediği için hedef haline geldi.
Seyit Rıza, Dersim Harekâtı sırasında Erzincan’a davet edilip, 5 Eylül 1937’de tutuklandı. 15 Kasım 1937’de yapılan yasa dışı bir mahkeme sonucunda, Elazığ Buğday Meydanı’nda Uşenê Seydi, Aliyê Mirzî Silî, Hasenê İvaîmê Qıjî, Hasen Ağa, Fındık Ağa ve Resik Uşen ile birlikte idam edildi.
‘Ayıptır, zulümdür, cinayettir’
Dönemin Emniyet Müdürü İhsan Sabri Çağlayangil, hatıratında Seyit Rıza’nın idam öncesi son sözlerini şöyle aktardı:
“Biz Seyit Rıza’yı aldık. Otomobilde benimle Polis Müdürü İbrahim’in arasına oturdu. Jeep, jandarma karakolunun yanındaki meydanda durdu. Seyit Rıza sehpaları görünce durumu anladı. ‘Asacaksınız’ dedi ve bana döndü: ‘Sen Ankara’dan beni asmak için mi geldin?’ Bakıştık. İlk kez idam edilecek bir insanla yüz yüze geliyorum. Bana güldü. Savcı, namaz kılıp kılmayacağını sordu. İstemedi. Son sözünü sorduk, ‘Kırk liram ve saatim var. Oğluma verirsiniz’ dedi. (…) Seyit Rıza’yı meydana çıkardık. Hava soğuktu ve etrafta kimseler yoktu. Ama Seyit Rıza, meydan insan doluymuş gibi sessizliğe ve boşluğa hitap etti. ‘Evladı Kerbelayıh. Bı hatayıh. Ayıptır. Zulümdür. Cinayettir’ dedi. Benim tüylerim diken diken oldu. Bu yaşlı adam rap rap yürüdü. Çingeneyi itti. İpi boynuna geçirdi. Sandalyeye ayağıyla tekme vurdu ve infazını gerçekleştirdi.”
Yaşı büyütülerek idam edildi
O dönemdeki kaynaklarda, 18 yaşından küçükler ve 65 yaşından büyüklerin ölüm cezası infaz edilmediği belirtilmesine rağmen, 74 yaşında olan Seyit Rıza’nın yaşı küçültülerek, 16 yaşındaki oğlu Resik Hüseyin’in yaşı büyütülerek idam edildi. “Beni oğlumdan önce asın” diyen Seyit Rıza’nın bu talebi kabul edilmedi ve oğlu gözleri önünde asıldı.
Seyit Rıza’nın idam edilişi, mezar yerinin tespit edilmemesi ve tekrar hedef alınması, torunu Zeliha Polat ve Demokratik Alevi Dernekleri (DAD) Eş Genel Başkanı Zeynel Kete tarafından değerlendirildi.
‘Mezar yeri mücadelesi’
Aile olarak 87 yıldır Seyit Rıza ve arkadaşlarının mezar yerlerinin açıklanması için mücadele ettiklerini söyleyen Zeliha Polat, dedesinin amacının bir milletin hakkını savunmak olduğunu belirtti. Polat, “Acılarımız, sorunlarımız devam ediyor. Bu sorunların çözülmesini istiyoruz. Maalesef yeni savaşlar başlıyor. İnsanlık adına bu utançtır. Bizim mezarlarımızın yerleri hâlâ belli değil” dedi.
DAD Eş Genel Başkanı Zeynel Kete ise “Cumhuriyet dönemi, Alevi toplumunun kültürel ve dinsel izlerini yok etmeyi planlı bir şekilde gerçekleştirmiştir. Dersim’in mezarlarına bile ulaşılmasını engellemek, tarih ve kimlik mücadelesini baltalamayı hedeflemektedir” dedi.
Kete, Seyit Rıza ve arkadaşlarının mezar yerlerinin açıklanmasının, yalnızca hukuki bir mesele değil, aynı zamanda bir kimlik ve direniş meselesi olduğunu belirtti. (MA)