31 yıl önce, 2 Ağustos 1990 tarihinde Saddam Hüseyin’in emri ile Irak Ordusu Kuveyt topraklarına girdi. Kuveyt’in Irak tarafından işgali iki gün içinde tamamlandı ve Kuveyt Irak’ın 19. Vilayeti ilan edildi. Irak’ın Kuveyt’i işgali üzerine uluslararası emperyalist güçler harekete geçerek I. Körfez Savaşı’nı başlattılar.
31 yıl önce dünyanın en zengin petrol ülkelerinden biri olan “Kuveyt”, kurulduğu günden itibaren bu ülke üzerinde hak iddia eden “Irak” tarafından işgal edildi. 1990 Ağustos’unda gerçekleşen bu işgalin dayandırıldığı tarihsel temel ise; Kuveyt’in özerk olmakla birlikte Osmanlı İmparatorluğu döneminde Basra Vilayeti’ne bağlı bir kaza şeklinde yönetilmesiydi.
Dolayısıyla bu bölgenin kendisine ait olması gerektiğini savunan Baas’ın da içerisinde yer aldığı Irak Hükümeti, 1963’te Kuveyt’i resmen tanımakla birlikte, tarihi hak iddialarını farklı zamanlarda gündeme getirmeye devam etti. Bu iddialar, neticede işgale kadar vardı.
Bazı Irak kaynaklarına göre zamanın Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin’in Kuveyt’e saldırma kararı, işgalden aylar öncesinden alınmış karardı.
Basra Körfezi ile bölgede nüfuzunu arttırmak ve petrol kaynaklarını kontrol altına almak isteyen Irak Lideri Saddam Hüseyin, ülkesinde artan enflasyon, işsizlik ve adaletsiz gelir dağılımına rağmen, emperyalizm ve İsrail karşıtı söylemleriyle popülaritesini korumaya çalıştı. Diğer yandan diktatörlüğünü sağlamlaştırmaya ve silahlanmaya devam etti.
Finansal borçlar üzerine tartışma
Saddam Hüseyin’in Kuveyt’e karşı düşmanlığını pekiştiren nedenlerden biri de bir “yardım-borç” anlaşmazlığı idi.
İran’a karşı Arap dünyasının çıkarlarını savunmak iddiasıyla harbe atılan Irak, bu savaş sırasında dışarıya 80 milyar dolar kadar borçlandı. Bunun 30-40 milyar doları Kuveyt ile Suudi Arabistan’a olan borçtu. Kuveyt’e olan borç ise 14 milyar dolardı. Saddam Hüseyin’e göre, bu iki devlet, bu paraları “yardım” olarak verdikleri halde, sonradan “borç” haline getirmişlerdi. 1989 yılının sonlarında Irak ve Kuveyt liderleri arasında birtakım resmî görüşmeler gerçekleştirildi; fakat bu görüşmelerden bir sonuç elde edilemedi.
Ekonomik savaş eğimli sondaj
Saddam Hüseyin’in hedefinde “Irak’a ait olan “Rumeyla Bölgesi”nden, eğimli sondaj yaparak 1980’den beri petrol çıkaran ve bu suretle de ülkesini 2.4 milyar dolar zarara sokan “Kuveyt” vardı. Ayrıca Irak paraya ihtiyaç duymaktaydı ve petrol üretiminin kısılarak fiyatların yükseltilmesini talep etmekteydi. Irak’a göre Kuveyt yüksek miktarda petrol üretimini yaparak petrol fiyatlarının düşmesine neden olarak Irak’a karşı ekonomik savaş yürütüyordu.
ABD Büyükelçisi April Glaspie’in yeşil ışığı
Amerika Birleşik Devletleri Irak Büyükelçisi April Glaspie’ın 25 Temmuz 1990’da, Saddam Hüseyin düzenlediği görüşmede, ülke askerlerini sınırlara konuşlandırmak gibi askeri hazırlıkların sebebini sordu. Bunun haklı bir soru olduğunu belirten Hüseyin; Kuveyt temsilcileri ile yakın bir zamanda, Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’in arabuluculuğunda bir görüşme yapacaklarını ve bu görüşmeden olumlu bir sonuç çıkacağını umduğunu belirtti. Büyükelçi, ABD Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği yazılı açıklamada “Saddam’ın Kuveyt’i işgale hazırlandığına ilişkin bir izlenim olmadığı” ve “Araplar arasındaki işlere taraf olmayız” şeklinde görüş bildirdi. Saddam Hüseyin’e ise ABD’nin “Irak’a karşı bir ekonomik savaş içerisine girmeyeceğini” belirtti. Yaşanan bu gelişmeler Saddam Hüseyin’in, Kuveyt’i işgal etmesi için ABD’den yeşil ışık geldiğine inandığı şeklinde yorumlandı.
Kuveyt’in işgali
Irak’ın çıkarları ve haklarını korumak adına harekete geçen Saddam Hüseyin, arabuluculuk çabalarına rağmen ABD ile de çatışmayı da göze alarak, 2 Ağustos 1990’da Kuveyt’i işgali emrini verdi. Uçaklar ve zırhlı tümenlerle desteklenen Irak kuvvetleri, 1 Ağustos’tan itibaren bölgeye girmeye başlamıştı zaten. İki gün içerisinde tamamlanan ve yedi ay sürecek olan Kuveyt işgali sonrasında Saddam Hüseyin, 8 Ağustos 1990’da ilhak kararını açıkladı ve 28 Ağustos’a gelindiğinde Kuveyt’in Irak’ın on dokuzuncu ili olduğunu ilan etti.
Irak’ın ilhak ve işgal hareketi, bütün dünyanın dikkatini bir kez daha bölgeye çekti. Petrol rezervlerinin %60’tan fazlasının bulunduğu Ortadoğu bölgesinde ve Kuveyt’te kontrolü kaybetmek istemeyen, başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere emperyalist güçler işgale seyirci kalmadılar. Hemen toplanan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, uluslararası “barış” ve “düzeni” bozduğu tespit edilen Irak’ın kayıtsız-şartsız Kuveyt’ten çekilmesi kararını aldı. Bunu ambargo uygulamaları ve ABD’nin başını çektiği uluslararası askeri harekat (Körfez Savaşı) takip etti. 16-17 Ocak akşamı başlayan hava bombardımanı beş hafta sürdü ve 23 Şubat 1991’de başlayan kara harekâtı, Irak ordusunun yenilgisi ile sona erdi. Geri çekilmeye başlayan Irak kuvvetlerinin son hamlesi ise Kuveyt’in petrol kuyularını ateşe vermek oldu.
Kuveyt’i işgali ve devam eden süreçte Türkiye de Irak’a karşı alınan ambargo kararına uydu ve NATO ile Amerikan askerlerinin Türkiye’de üslenmesine izin verdi. Bunun yanı sıra, daha savaş öncesinde 120 bin askeri Irak sınırında tedbir amaçlı olarak konuşlandırdı ve müttefik güçlerin yanında yer aldı.