SEÇTİKLERİMİZ – Tuba TORUN Gazete Duvar için yazdı: Özür ama değil. Özür ama sitem. Özür ama aslında “haklıyım”. Özür ama aslında -çok çok üzgünüm- kibir. Özür; ancak kibri bir kenara koyup kalpten bir samimiyetle dile gelince özür. Aksi halde yine kibir. Özrün altında “anlamak” var.
Işıl Özgentürk’ün 30 Ağustos 2020 tarihli “Porno Çukurunda Debeleniyoruz” başlıklı yazısı oldukça tepki topladı. Yazı, Musa Orhan’ın arkadaşlarıyla yaptığı iddia edilen yazışmalarla başlıyordu. Sonra Işıl Hanım “o bölgeyi bilen” öğretmen bir arkadaşının esas tepkiye sebep olan ifadelerini aktarıyordu: “Buralarda kız çocuklarına hiç değer verilmez, babalar kız çocuklarını çocuktan saymaz, onlar okutulmazlar, mal gibi satılırlar. Mirastan onlara hiçbir pay düşmez. Herhangi bir beceri edinmeleri, yaşamlarını kendi ayakları üstünde sürdürmeleri için hiçbir yardım almazlar. Bu durumdaki genç kızların iki seçeneği vardır: Ya dağa çıkmak ya da kentlerinde görev yapan asker, bürokrat biriyle evlenerek kurtulmak. Bu nedenle pek çok genç kız umutsuzca kendini kandırır, evlilik hayalleri kurar ve ansızın bürokrat, asker bir başka bölgeye tayin olur gider. Çoğu bekâretini kaybetmiş genç kızlar için intihar, bir kurtuluş olur.”
Sonrasında pornografik örnekler vermek suretiyle, ülkenin porno çukuru olarak tanımladığı vaziyetinden yakınıyor. Arada, Ebru Timtik ölümünden -ya da öldürülmesinden demek daha doğru belki- bahsediyor ve bu konudaki bir kısım yorumların da pornografik olduğunu iddia ediyor. Sonra cinsel içerikli pornografik yakınmalarına devam ediyor.
Işıl Özgentürk’ün söz konusu yazısı eleştirilmeyi hak ediyor. İfadeleri, kadına yönelik şiddeti meşrulaştıran bir söylem olarak ele almanın yanı sıra Doğu’ya özgülenen ayrıştırıcı genellemeler üzerinden eleştirmek de mümkün. Hatta ikisini birbirinden ayrı düşünmek pek mümkün değil.
Aşağı yukarı tarım devriminden bu yana kadınlar daima ikinci cins. Cinslerin eşitlik mücadelesinde; ataerkinin, kapitalizmin, ırkçılığın, dini sömürünün ve hatta doğa sömürüsünün birbirleriyle olan bağlantısını sık sık dile getiririz. Bir yerde “erk” varsa muhakkak ezilen de vardır. “Erk”ler varsa, doğrudan ya da dolaylı olarak hepsinin ezilenle ilişkisi vardır. Eşitlik yakalanana kadar, muameleyi dengeleyen ve toplum düzenini sağlayan unsurların en başında ise yasalar gelir. Birilerine sırf yasalar sebebiyle “düzgün” davranmak her ne kadar etik anlamda sorgulanabilir ise de, eşitliğe giden yolda bir nevi mecburiyet olduğu söylenebilir. Bu sebeple, bizlere “Şiddet niçin artıyor?” diye sorduklarında verdiğimiz ilk cevap çoğunlukla hukuka ilişkin oluyor.
Fakat, eşitliğe giden yolda yalnızca yasaların mükemmelleşmesi ve mükemmel şekilde uygulanması yeterli değil, kaldı ki, yasaların mükemmel hale gelmesi kanaatimce mümkün de değil. Zira, belirttiğimiz üzere yasal mecburiyetin ötesinde bir zihinsel dönüşüme ihtiyaç var. Öncelikle zihinlerde eşitliği benimsemiş olmak kaba tabirle “garanti” olan. Çünkü -mevcutta yaşadığımız üzere- yasalar, eşitliğe inanmayan zihniyetler tarafından değiştirilebilir, uygulanmayabilir veya bir şekilde devre dışı bırakılabilir. Tam da bu noktada, eşitliğin sigortası eşitliğe inanan eğitimli zihniyetlerdir.
Bunun tam tersi de mümkün; eşitliğe inanmayan zihniyetler, suç yasada ne kadar suç olarak tanımlanırsa tanımlansın, cezası ne kadar yüksek olursa olsun; suçu meşrulaştırmak suretiyle şiddet artışına katkı sağlayabilir. Örneğin İçişleri Bakanı’nın bir ağır ceza suçlusunu korumaya yönelik söz ve davranışlarını eleştiren bir milletvekilini hedef göstermesiyle milletvekili o gece sokakta ulu orta saldırıya uğrayabilir. Çünkü suçlular bilirler ki, ne yaparlarsa yapsınlar, kendilerine bir şey olmayacak. Bu aynı zamanda cezasızlık algısı dediğimiz şeydir. Yani, “belli” kişiler işlerse veya suç “belli” bir kesime yönelik işlenirse bir şeycik olmayacağı inancı, algısı.
Eğitimli zihniyetler, sözlerinin aşağı yukarı nereye varacağını kestirir. Hele ki Türkiye gibi ağzınızdan çıkan her şeyin şiddete dönüşebileceği tehlikelere bilinçli şekilde açık hale getirilmiş bir ülkede… Eğitimden kastım ise katiyen okullar, kitaplar, çok gezip görmeler değil. En saf haliyle ifade edecek olursak, eşit, özgür ve adil bir bakış açısı için mümkün olduğunca kibirden arındırılmış bir objektif muhakeme becerisi. Bu beceriyi kazanmak hem kolay hem zor. Kolay çünkü kendi başınıza gözlemleyerek, mümkün olduğunca bilgi toplamaya çalışarak, empatiyi geliştirerek, konular üzerine düşünerek kazanmak mümkün. Zor, çünkü kendinizi kayırmamak ve çoğunlukla cesur olmak zorundasınız. Cesur olmak zorundasınız çünkü toplumun genel kalıplarını aşmanız gerek. Zor, çünkü bir olayı ya da durumu yorumlarken üzerine uzunca kafa yormadan ve farkında olmadan size ezberletilen şekilde “O öyledir, şu da şöyledir, sonuçta böyledir” diye yorumlamak en kolayı. Kendini sorumlu hissetmeden oturduğun yerden “yazıklamak” en kolayı. Eğitimli zihniyet sanırım aynı zamanda, harekete geçebilen ve geçirebilen zihniyet. Cehaletin ise, “kalıpları yıkamamak”la yakından ilgisi var.
Tuba TORUN’un Gazete Duvar’daki yazısının tamamını okumak için TIKLAYIN