2 Eylül Ho Amca’nın ölümünün 52. yıl dönümü. 2 Eylül 1969’da bağımsız ve sosyalist Vietnam mücadelesinde ölümsüzleşen Ho Chi Minh’in tüm yaşamı sürgünlerde, işkencelerde ve emperyalist saldırganlığa karşı verdiği amansız savaşlarda geçti.
Ho Chi Minh ( 19 Mayıs 1890 – 2 Eylül 1969), Vietnam bağımsızlık hareketinin önderi ve Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’nin ilk başkanı. Ho Chi Minh, Vietnamca da “Işığa Kavuşturan” anlamına gelir ve halkı tarafından sevgiyle “Ho Amca” olarak anılır. Vietnam’da, o dönemde Fransız Çinhindi’nin egemenliği altındaki Nghe An’da doğarJaponya’daki tutsaklık döneminde tam bir direnme savaşı ortaya koyan Ho Chi Minh’in o günlerini Vietnamlı araştırmacı Fan Nuan şöyle anlatır:
Şafaktan önce yıldızlar sönmeden, iki eli bağlı, iki gardiyanın taşıdığı domuzun arkasında yola çıkarılırdı. Gece kuşlar yuvaya döndüğünde, bir çöp deposunun yanındaki idareten kullanılan hapishanede kafese konduğunda, geceyi bir bok çukurunda geçirmediği için mutlu olurdu… O zamanlar Çin hapishaneleri, yoksulluk, pislik, çürümüşlük, hastalıkla birlikte kumarbazların, tahta kurularının, afyon tiryakilerinin, pirelerin, frengililerin doluştuğu iğrenç yerlerdi.
.
Nguyen SinhCung… Nguyen Tat Thanh… Nguyen AiQuoc… Uncle Ho ve nihayet Ho Chi Minh… Peki, kim bu adam ve neden bu kadar çok ismi var? Aslında cevabı çok basit. Çünkü o, mücadele dolu hayatının içinde çoğu zaman başka başka bölgelere giderek, kimliğini gizlemek zorunda kalmış.
Ho Chi Minh, 1890’da Vietnam Kim Lien’de Fransız sömürgeciliğine karşı savaşan vatansever bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ho Chi Minh, sömürgecileri Vietnam’dan defetmek, ülkenin bağımsızlığını güvence altına almak ve halkının özgür olmasını sağlamak için mücadeleye katıldı. Ama 1911 yılında ana vatanından ayrılmak zorunda kaldı. 1912-1917 yılları boyunca yaptığı deniz aşırı seferlerde Asyalı, Amerikalı, Afrikalı ve Avrupalı işçiler arasında yaşadı.
Vietnam’da devrimci mücadelenin harcının oluşturulmasında ve gelişmesinde Ho Chi Minh’in büyük katkıları olmuştur. 1917 Rus Sovyet Devrimi onu derinden etkiledi. Bu süreçte Fransa’daki sosyalistlerle iletişime geçti. 1920’de Fransız Komünist Partisi’nin (FKP) kurucularından biri oldu. Minh, ulusal kurtuluşa giden yolun başka herhangi bir yol değil, Lenin’in yolu ve teorileri olduğunu düşünüyordu. 1923’ten itibaren Komintern’de aktif rol oynadı. Komintern’in 5. Kongresinde FKP’yi, ulusal sorun ve sömürgeler sorununa bakıştaki yanlışlıkları sebebiyle eleştirdi. Çünkü o dönemde FKP içinde, Vietnam halkının Fransız sömürgeciliğinden kurtuluş mücadelesine farklı bakan yaklaşımlar vardı. Bu yaklaşım farkı aynı zamanda bazı bölünmelerin de adı oldu. Bir burjuva akımı olan şovenizm gelip FKP’ye yapışmıştı. Oysaki Minh, bunu Marksizm ile bağdaştıramıyordu. O, Lenin’in fikirlerini, ulusal sorun ve sömürgeler sorunu konusunda korumakta ve yaratıcı biçimde geliştirmekte ısrarlıydı. Ayrıca Komintern kollarının, ulusal kurtuluş sorununda doğru hareket etmesi için de yoğun çaba sarf etti. 1920’lerin sonunda Komintern’in Güneydoğu Asya temsilcisi oldu.
1924 yılında Çin’de bir “siyasi kadro eğitim okulu” açmak ve orada yaşayan Vietnamlı genç yurtseverleri mücadeleye çekmek için Çin’in Guangzhou kentine gitti. Bu gençler, daha sonra Vietnam’da devrimci hareketin tohumları haline gelecekti. Çin ordusunun komutanı Çan Kay-Shek 1927 yılında Çin komünistlerini sınır dışı ettiğinde, Ho Chi Minh de Moskova’ya geri dönmek zorunda kaldı. Aynı yıl, anti-emperyalist bir konferansta tekrar Asya’yı temsil etmek için Berlin ve Brüksel’e gitti. 1928’den itibaren de denizaşırı ülkelerde Vietnamlı devrimcileri harekete geçirmek faaliyete geçti. Bu yıllarda Vietnam Komünist Partisi’nin kuruluş hazırlıkları devam etti ve 1930 yılında Vietnam Komünist Partisi kuruldu. Sonrasında partinin ismi Çinhintli Komünist Partisi (PCI) olarak değiştirildi.
Tabi bu süreçte Fransız baskısı çok acımasızdı ve Minh ölüm cezasına çarptırıldı. Minh, 1931 yılında İngiliz emperyalistleri tarafından Hong Kong’da tutuklandı. İki yıl sonra 1933 yılında serbest bırakıldı. 1934’ten 1938’e kadar ulusal sorun ve sömürgeler sorunu üzerine Moskova’da araştırmalar yaptı. 1938 yılında Çin’e yeniden döndü. Çinli komünistlerle ve Mao Zeudung’la tanıştı. 1941 yılına gelindiğinde Minh, yurtdışında 30 yıl boyunca devam eden devrimci çalışmalarını belirli bir olgunluğa ulaştırmıştı. Şimdi Vietnam’a dönüş vaktiydi. Minh, Vo Nguyen Giap, Pham Van Dong ve diğer yoldaşlarıyla birlikte “VietMinh”i kurdu. Vietnam Bağımsızlık İttifakı nihayet sağlanmıştı.
Çok geçmeden Fransız sömürgecileri, ikinci sömürgecilik dönemini başlatmak için yeni bir savaş başlattı. Ama 1946’da başlayan taarruzlar eski etkisini göstermedi. Çünkü Vietnam halkı artık çok daha örgütlü ve güçlüydü. Halk kölelikten bıkmış, bir an önce ulusal kurtuluş ve sosyal adalet bekliyordu. Fransızlar 1954’te Dien Bien Phu’da ezici bir yenilgiye uğradı ve Vietnam’daki çıkarlarından vazgeçmek zorunda kaldı. Savaş öncesinde Ho Chi Minh Fransız sömürgecilere şunları söylemişti: “Bağımsızlığımızı yitirip köleleşmektense her şeyimizi feda etmeyi yeğleriz!” Vietnam halkı dediğini yapmıştı.
ABD işgaline karşı direniş
1954’teki Cenevre Konferansı’nda, Vietnam’ın 1956’ya kadar bölünmesine ve “demokratik seçimlerin” uluslararası gözetim altında gerçekleştirilmesine karar verilmişti. Fakat bahsedilen seçim asla gerçekleşmedi. Çünkü herkes Ho Chi Minh ve devrimci güçlerin seçimleri kazanacağını biliyordu. ABD bu yüzden Güney Vietnam’daki faşist rejimi destekledi. Devrimci güçler güneyde büyümeye başlayınca da Vietnam’a karşı savaş başlatıldı.
1967 yılına gelindiğinde Vietnam’da 480 bin Amerikan askeri vardı. Ho Chi Minh önderliğinde gerçekleşen gerilla savaşı ABD’ye ağır kayıplar verdirmişti. Halkla iç içe geçmiş gerillaları izole etmek ABD için mümkün olmadı. Bunun üzerine ABD zehirli portakal gazı ve napalm bombaları kullandı. Yüzbinlerce insan vahşice katledildi. Fakat direnişin gelişerek büyümesi engellenemedi. Üstelik ABD vahşetine karşı tüm dünyada kitlesel eylemler yapılmaya başlanmıştı. 1968 gençlik hareketi ABD’ye karşı Vietnam direnişinin yanında yer aldı.
İşkenceleri ile nam salan işbirlikçi Saygon yönetimi devrildikten sonra Mart 1973’te son ABD birlikleri de Vetnam’ı terketti. Ho Chi Minh önderliğinde bağımsızlığını kazanan halk bundan sonra ağır bir ekonomik ambargoya uğrayacak ama onuruyla yaşayacaktı.
Direnen halkların ‘amcası’
Ho Chi Minh, bundan böyle sadece Vietnam halkının değil özgürlük ve bağımsızlık için direnen bütün halkların “amcası’ydı. Gezim boyunca Vietnam’da birçok insanla konuştum. İnsanlar yıllar sonra bugün; yoksulluktan, yönetimdeki yozlaşma ve toplumsal çürümeden dert yakınıyor. Bugün uygulanan yönetim anlayışının Ho amcanın değerleriyle bağdaşmadığını düşünenler de oldukça fazla. Ama solcusu sağcısı hemen herkesin üzerinde birleştiği bir değer var; o da Ho Chi Minch’e duyulan minnet. Her 2 Eylül’de bağımsızlık gününü kutlamak için bir araya gelen kitlelerin ortak duygusu bu. 2 Eylül’ün Ho Chi Minh’in ölüm yıl dönümü olması da buna ayrı bir anlam katıyor.
Vietnam devriminin başında Ho Chi Minh gibi bir önderin bulunması mücadele çizgisinin berraklaşmasında önemli bir etkendir. Ho Chi Minh, devrimin yolunu “…işçi sınıfının öncülüğü, geniş bir antiemperyalist cephe kurulması ve silahlı ayaklanmadır.” (Milli Kurtuluş Savaşımız- Ho Chi Minh) biçiminde çizerek uzun bir Halk Savaşı verileceğini göstermişti.
Önderliğini yaptığı Vietnam, ayaklanma tipi devrimden, kır ve şehir gerillasına kadar hemen her biçimin bazen bir arada bazen de değişik zamanlarda başarıyla uygulandığı bir coğrafyadır. Halk savaşı stratejisinin Mao’dan sonra daha ileri taşınmasına, zenginleştirilmesine olanak sağlamıştır.
HO Çİ MİN BALADI(*)
(Ewan MacColl)
Uzakta, okyanuslarda,
Doğu kıyısının ötesinde,
Bir adam yaşar, halkların babası,
Ve adı O’nun, Ho Çi Min.
Hoy Hoy Ho Çi Min. (**)
Vietbak’tan Saygon Havzası’na,
Dağlardan düz ovaya
Genç-yaşlı işçiler, köylüler, çiftçiler
Omuz verdi hürlük kavgasına
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Ho Çi Min denizciydi
Yedi denizde hizmet etti
Vazife, cefa, ömrünün özeti,
Sömürülmek alfabesi.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Ho Çi Min yurda döndü,
Baktı şöyle ülkesine,
Gördü halkı aç, halkları aç
Her yer yabanc’asker dolu.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Ho Çi Min dağa çıktı
Savaşçılar bir avuçtu
Hep yiğit onlar ant içtiler hürlüğe,
Düşmanı yurttan sürmeye.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Ondörttüler, yüz oldular
Gün döndü, yüz bin oldular
Ho Çi Min kurdu halk ordusunu
Viet Min Kurtuluş Ordusu.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Her asker çiftçi idi,
Akşamları elde çapa
Sabahsa asar tüfeği omzuna
Buydu Ho Amca’nın ordusu.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Dağlardan, ormanlardan
Pirinçlikten, kamışlıktan
Yürüyorlar kadın erkek birlikte
Ekmek için hürlüğü toprağa.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Vietbac’tan Saygon Havzası’na
Yürüdü Viet Min Ordusu
Dalgalanır bayrakları rüzgarda
Barış, hürlük, elbet Ho Çi Minh.
Hoy Hoy Ho Çi Min.
Ewan MacColl (1915-1989)
Britanyalı sosyalist sanatçı
İngilizce özgün metinden çeviren: Ulaş Başar Gezgin, 27 Temmuz 2007,
Ho Çi Min kenti, Vietnam (***)
(*) 7 Mayıs 1954’te Vietnamlı savaşçıların Fransız ordusunu bozguna uğratıp bağımsızlığı kazanmaları üzerine yazılmıştır. Vietnamca uyarlaması da bulunmakla birlikte, Türkiyeli müzikseverler, parçayı, Dünya Devrim Şarkıları albümündeki Fransızca uyarlamasıyla tanıdı. Bu üç dildeki şarkı sözleri, aşağı yukarı aynıdır. Bu çeviriyle birlikte, artık Türkçesi de var ve o da aşağı yukarı aynı. Ayrıca başka dillerde de (örneğin Norveççe) uyarlamaları bulunmaktadır.
(**) Ho Chi Minh adı, Türkçe’ye Fransızca üzerinden geçtiği için ‘Ho Şi Min’ olarak yanlış okunuyor; doğrusu, Ho Çi Min (Kuzey Vietnamcada ya da Hanoycada okunuşuyla) ya da Ho Çi Mın (Güney Vietnamcada ya da Saygoncada ve Ho Chi Minh kentinde okunuşuyla). Ho Çi Min, ‘aydınlanmış’, ‘aydın’ anlamına gelmektedir.
(***)Şarkının Türkçe söylenebilmesini sağlamak üzere,
müziğe uygun olarak çevrilmiştir.