Halen dolaşımda olan patojenlerin insan yiyiciliği ve en kötülerinin artık hemen her yıl sökün ettiği göz önüne alınırsa, 1918’den bu yana süren 100 yıllık durgunluğun ardından ,çok daha kısa süre içinde, başka bir ölümcül pandemiyle karşı karşıya kalmamız kuvvetle muhtemeldir.
Siyasi Haber’in notu: Bu makale ABD’de yayımlanan aylık Marksist teorik dergi Monthly Review’un web versiyonu olan Review of the Month’un Mayıs 2020 sayısı için hazırlanmıştır. Yayıncılar, makaleyi basılı yayın tarihinden çok önce online olarak yayınlamalarının gerekçesi olarak şöyle diyorlar: “Bu durum bizim için daha önce hiç yaşanmamış bir şeydir ve mevcut acil durumun ifadesidir. Bütün dergi 1 Mayıs’ta çevrimiçi olarak yayınlandığında makaleye küçük güncellemelerin ekleneceğini umuyoruz.”
Yazarlar: Rob Wallace, evrimsel epidemiyolog. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve ABD’nin federal Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) danışmanı. Alex Liebman, Minnesota Üniversitesi’nden bilimsel tarım alanında yüksek lisans sahibi ve Rutgers Üniversitesi beşerî coğrafya bölümünde doktora öğrencisi. Luis Fernando Chaves, hastalık ekolojisti. Kosta Rika Beslenme ve Sağlık Araştırma ve Eğitim Enstitüsü’ eski kıdemli araştırmacısı. Rodrick Wallace, Columbia Üniversitesi New York Eyalet Psikiyatri Enstitüsü Epidemiyoloji Bilim Dalı’nda araştırma görevlisi.
Covid-19 ve sermayenin çevrimleri
Rob Wallace – Alex Liebman – Luis Fernando Chaves – Rodrick Wallace
(Çeviri: Deniz Derinyol, Ertuğrul Kürkçü, Tolga Tören, Yiğit Yirmibeş)
Hesaplama
2002’den bu yana gördüğümüz ikinci ciddi akut solunum sendromu virüsü, koronavirüs SARS-CoV-2’nin neden olduğu COVID-19 hastalığı, artık resmen bir pandemi. Mart sonundan beri, tüm kentler kapanıyor ve hasta sayılarındaki hızlı artış dolayısıyla hastaneler birer birer tıbbi kapasitelerinin sonuna yaklaşıyor.
Salgının ilk başlara oranla yatışmakta olduğu Çin’in yanı sıra Güney Kore ve Singapur şimdilik biraz nefes alıyorlar.[1] Avrupa, özellikle İtalya ve İspanya, ama git gide öteki ülkeler daha salgının başlarında olmalarına karşın ölümlerin ağırlığı altında eziliyorlar. Latin Amerika ve Afrika’da vakalar henüz birikmeye başlarken bazı ülkelerin ötekilerden daha hazırlıklı olduğu ortaya çıkıyor. Sırf dünya tarihinin en zengin ülkesi olması itibariyle seri başı olan ABD’de yakın gelecek kasvetli görünüyor. Salgının Mayıs’a değin düşüşe geçmesi beklenmiyor ve sağlık görevlileriyle hasta ziyaretçileri gitgide azalan kişisel korunma malzemelerine erişmek için şimdiden yumruk yumruğa kapışıyorlar.[2] Hastalık Kontrol ve Koruma Merkezleri’nin (CDC) bandana ve eşarpları maske olarak kullanmalarını açıkça önerdiği hemşireler de şimdiden “sistemin battığını” ilan ettiler.[3]
Bu arada ABD yönetimi, başta eyaletlere temin etmeyi reddettiği temel tıbbi ekipmanları piyasadan toplayabilmek için şimdi onlarla fiyat yükseltme yarışına giriyor. Ayrıca yönetim virüsle ülke içinde iyi mücadele edilemediği için azgınlaşırken halk sağlığı adına sınır boylarına sefer düzenliyor.[4]
Birleşik Krallık’taki Imperial College’dan bir epidemiyoloji ekibi, en iyi hafifletme [mitigation] -biriken vakaların oluşturduğu çan eğrisinin tespit edilen vakalar karantinaya alınarak ve yaşlılara sosyal mesafe uygulanarak aşağı çekilmesi- seferberliğinin dahi Amerika Birleşik Devletleri’ne 1,1 milyon ölüye ve ülkedeki yatak sayısını 8 kat aşan sayıda ağır hastaya mal olacağını öngördü.[5] Hastalığın salgını sonlandırmak hedefiyle bastırılması [suppression] ise halk sağlığı için vakaların (ve aile üyelerinin) Çin’deki gibi karantina altına alınmasını ve işletmelerin kapatılması da içinde olmak üzere toplulukların mesafelendirilmesini gerektiriyordu. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nin kayıplarını yaklaşık 200 bin ölüm seviyesine çekebilecekti.
Imperial College grubu, bastırmaya yönelik başarılı bir kampanyanın ekonominin daralması ve toplumsal hizmetlerin dağılması göze alınarak en az on sekiz ay boyunca sürdürülmesi gerektiğini öngörüyordu. Ekip hastalığın kontrolünün ve ekonomik gereksinimlerden doğan taleplerin toplu karantinanın yoğun bakım yataklarının belli bir doluluk seviyesinde tutulmasına bağlı olarak genişletilip daraltılmasıyla dengelenmesini öngörüyordu.
Öbür modeli savunanlar öneriye karşı çıktılar. Nassim Taleb’in başını çektiği Kara Kuğu olarak anılan grup Imperial College modelinin temasların izlenmesini ve kapı kapı gözlemlemeyi içermediğini ileri sürdü.[6] Ancak bu karşı görüşün gözden kaçırdığı şey salgının önceki birçok hükümetin böylesi bir cordon sanitaire [koruma kuşağı] oluşturmayı arzulamalarına karşın patlak verdiğiydi. Birçok ülke, işlevsel ve dakik bir testle birlikte yürütülmesi gereken bu tür önlemleri, salgın düşüşe geçene kadar gündemine almayacaktır. Bir soytarının dediği gibi: “Koronavirüs çok radikal. Amerika’nın aşamalı olarak yanıt verebileceğimiz daha ılımlı bir virüse ihtiyacı var.”[7]
Taleb grubu, Imperial College ekibinin virüsün soyunun hangi koşullar altında tükenmeye sürüklenebileceğini araştırmayı reddettiği düşüncesinde. Onlara göre, bu tür bir yok etme sıfır vaka anlamına gelmiyor, sadece tekil vakaların yeni enfeksiyon zincirleri üretmeye yetmeyeceği anlamına geliyor. Çin’de bir vaka ile temasa girerek virüs kaptığından kuşkulanılan kişilerin sadece yüzde 5’i enfekte olmuştu. Aslında Taleb ekibi, salgını ortadan kaldıracak ölçüde hızlı hareket etmekle beraber hastalığın kontrolü ile ekonominin işgücü açığına uğramamasını güvenceye almak arasında salınan bir dans maratonundan sakınabildiği ölçüde Çin’in bastırma programından yana. Başka bir deyişle, Çin’in katı (ve kaynak yoğun) yaklaşımı, ülke nüfusunu, Imperial College ekibinin diğer ülkelerin de katılmasını önerdiği aylar hatta yıllar sürecek bir içe kapanmadan kurtarıyor.
Bu makalenin yazarlarından matematiksel epidemiyolog Rodrick Wallace, bu modelleme tablosunu tamamen tersine çeviriyor. Acil durumların modellenmesi, ne kadar gerekli olsa da işe ne zaman ve nereden başlanacağını ıskalar. Yapısal nedenler de acil durumun bir parçasıdır. Bunları modellemeye dahil etmek, zararı doğuran ekonomiyi yeniden yoluna koymanın da ötesine geçerek en iyi yanıtı bulmamıza yardımcı olur. Wallace, “İtfaiyecilere yeterli kaynak verilse,” yangınlar normal şartlar altında, çoğu zaman, en az can ve mal kaybıyla denetim altına alınabilir diye yazıyor. Bununla birlikte, yangının bu şekilde denetim altına alınışı romantizme pek yer vermese de kahramanlıktan hiç de aşağı olmayan bir girişkenliğe, kod geliştirme ve uygulama yoluyla tehlike oluşumunu sınırlarken gereken tüm seviyelerde yangınla mücadele, hıfzıssıhhanın ve yapı koruma kaynaklarının tamamını sağlayan ısrarlı, sürekli düzenleyici çabalara hassas bir biçimde bağlıdır.
Pandemik enfeksiyonda bağlam önemlidir ve yakın gelecekte gerçekten kitlesel öldürücülükte pandemik hastalıklardan kaçınılmak isteniyorsa çokuluslu tarım işletmelerinin maliyetleri dışsallaştırıp sosyalleştirirken kârları özelleştirmesine imkân veren mevcut siyasi yapıların bu maliyetleri yeniden içe aktaran “kod uygulamasına” tabi tutulması gerekir.[8]
Salgına hazırlıkta ve karşı koymadaki başarısızlık, sadece öteki ülkelerin Aralık’ta,Wuhan’dan dünyanın dört bir yanına sıçrarken COVID-19’un önünü alamayışlarıyla başlamış değildi. Amerika Birleşik Devletleri’nde de örneğin Donald Trump Ulusal Güvenlik Ekibi’nin pandemiye hazırlık takımını dağıttığı ya da yedi yüz münhal CDC pozisyonunu boş bıraktığında başlamış değildi.[9] Federaller ülkenin hazırlıksızlığını ortaya koyan 2017 yılı pandemik simülasyonunun bulgularına rağmen harekete geçmediklerinde de başlamış değildi. Gerçi, Çin’de sahadaki bir ABD uzmanıyla doğrudan erken temasın eksikliği ABD’nin vereceği karşılığı zayıflatmıştı ama bir Reuters haberinin başlığında belirtildiği gibi, Amerika Birleşik Devletleri “virüs salgınından aylar önce Çin’deki CDC uzmanlarının görevlerine son verdiğinde” de başlamış değildi.[10] Dünya Sağlık Örgütünce sağlanan eldeki test kitlerini kullanmama yönündeki talihsiz kararı ile de başlamış değildi. Pek çok, belki de binlerce hayat kaybından erken bilgi toplamadaki gecikmelerle test uygulamalarındaki eksiklerin toplamının bir arada sorumlu olacağı kuşkusuzdur.[11]
Aslında başarısızlıklar on yıllarca önce, halk sağlığı müştereklerinin her birinin eş zamanlı olarak ihmal edilmesi ve paralı kılınmasıyla programlanmıştı.[12] Ancak yetecek sayıda hastane yatağına ve normal operasyonlar için elzem donanıma sahip, bireyselleştirilmiş, ihtiyaç kadar epidemiyoloji —dört başı mamur bir çelişki— rejimince ele geçirilmiş bir ülkenin, tanım gereği Çin usulü bastırma için gerekli kaynakları bir araya getirmesi söz konusu bile olamazdı.
Taleb ekibinin modelleme stratejilerine ilişkin yaklaşımını sıkı sıkıya politik terimlerle izleyen bu makalenin yazarlarından hastalık ekolojisti Luis Fernando Chaves, diyalektik biyolog Richard Levins ve Richard Lewontin’e atfen “bırakın sayılar konuşsun” lafının peşin varsayımları maskelemekten başka bir şey olmadığını söylüyor.[13] Imperial College araştırması gibi modeller çözümlemenin çapını egemen toplumsal düzen çerçevesine sığacak şekilde oluşturulmuş sorularla sımsıkı sınırlıyor. Tasarımları gereği, salgınları tetikleyen daha geniş ölçekli piyasa güçlerini ve müdahalelerin altında yatan politik kararları yakalamayı başaramıyorlar.
Bilinçli olsun olmasın, sonuçta ortaya çıkan projeksiyonlar, bir ülke hastalığın kontrolü ile ekonominin [işleyişi] arasında gidip geldikçe ölecek olan en savunmasız binlerce insanın da aralarında olduğu herkes için sağlık güvencesini ikinci sıraya koyuyor. Devletin kendi çıkarları doğrultusunda nüfus üzerinde eylemde bulunuşuna ilişkin Foucaultcu bakış açısından, Britanya’daki Tory Hükümeti’nin ardından şimdi de Hollanda’nın önerdiği şey -virüsün hiçbir engelle karşılaşmadan nüfusun içinden geçip gitmesi- yalnızca Malthusçu sürü bağışıklığı dayatmasının daha mutedilce güncellenişini temsil ediyor.[14] Sürü bağışıklığının salgının durdurulmasını garanti edeceğine dair ideolojik umudun ötesinde pek az kanıt var. Virüs, nüfusun bağışıklık örtüsü altından kolayca evrilip çıkabilir.
Müdahale
Bunun yerine ne yapmalı? En başta, acil duruma doğru bir biçimde yanıt verirken hem zorunluluk hem de tehlikeyle de uğraşmamız gerekeceğini kavramamız gerekiyor.[15]
İspanya’nın salgına yanıt olarak yaptığı gibi, hastaneleri kamulaştırmamız gerek. Senegal’in yaptığı gibi, test miktarını ve sonuç alma hızını arttırmamız gerek.[16] Tıbbi ilaç kullanımını (pharmaceuticals) toplumsallaştırmamız gerek.[17] Sağlık personelinin sağlığını yitirmesini yavaşlatmak için maksimum koruma uygulamamız gerek. Solunum cihazlarının ve diğer medikal makinaların onarım hakkını güvence altına almamız gerek.[18] Remdesivir ve eskiden beri sıtma tedavisinde kullanılan klorakin (ve ümit verici görünen diğer ilaçlar) gibi antiviral kokteyllerin laboratuvarın ötesinde işe yarayıp yaramadığını test eden klinik denemeler yaparken kitlesel üretimlerine de başlamamız gerek.[19] (1) Firmaları gereksinim duyulan solunum cihazlarını ve sağlık emekçilerinin ihtiyacı olan koruma ekipmanları üretmeye ve (2) en fazla ihtiyaç duyan yerlere dağıtmaya öncelik vermeye zorlayacak bir planlama sistemi uygulanması gerek.
Virüsün (ve ortaya çıkacak diğer patojenlerin) bize yüklediği sipariş listesiyle başa çıkacak işgücünü sağlamak üzere kitlesel ölçekte bir pandemi görev gücü kurmamız gerek. Sayısal açığımızı kapatarak hastalığı bastırabilmek için vaka yükünü karşılamaya yetecek miktarda yoğun bakım yatağı, personel ve ekipman temin etmeliyiz. Başka bir deyişle, COVID-19’un hava saldırısını sadece salgını kendi eşiğinin altına çekmek için temasları takip etme ve vakaları izole etmeye geri dönmek üzere savuşturma fikrini kabul edemeyiz. COVID-19’u hemen şimdi ev ev dolaşarak saptamak için yeterli sayıda görevliyi işe başlatmamız ve onları işe yarar maskeler başta olmak üzere koruyucu giysilerle donatmamız gerekir. Bu süreçte hem insanların hastalıktan canlarını kurtarması hem de tedavi görebilmesi için —ev sahibi kiracı ilişkisinden başlayıp öteki ülkelere yaptırım uygulamaya varıncaya kadar— mülksüzleştirme etrafında örgütlenmiş toplumsal işleyişi, askıya almamız gerekir.
Bununla birlikte, böylesi bir program yürürlüğe konana kadar, nüfusun büyük bir bölümü oldukça sahipsiz kalacaktır. Günümüzde büyük ölçüde yitip gitmiş olan 150 yıl öncenin proleter örgütlülük ruhunu canlandırarak, icabında laftan anlamayan hükümetleri baskı altına alırken, elinden iş gelen insanların her gün yardımlaşma gruplarına ve mahalle komitelerine katılmalarını sağlamak gerekir.[20] Bu iyiniyetli çabaların virüsün yayılmasına yol açmasını önlemek için de sendikaların tahsis edeceği profesyonel kamu sağlık personelinin, bu grupları eğitime tabi tutması gerekir.
Virüsün yapısal kökenlerinin acil durum planlamasına dahil edilmesine dair ısrarımız attığımız her adımın kârdan önce insanı korumaya yöneltmesi için bize önemli bir hareket noktası sunuyor.
Bir başka tehlike de hastaların yakalandığı sendrom —şu meşhur, akciğerlerdeki yarasa pisliği— bakımından tesadüfi bir niteleme olan “yarasa pisliği çılgınlığı”nın normalleştirilmesinde yatıyor. Başka bir SARS virüsü, çekildiği yabanıl sığınağından dışarı çıkıp sadece sekiz hafta içinde insanların yaşadığı her yere yayılıverdiğinde uğradığımız şoku aklımızda tutmamız gerekir.[21] Virüs, bölgesel bir egzotik gıda tedarik hattının başlangıç noktasında ortaya çıkmış ve insandan insana bulaşı zinciri oluşturmayı başararak Çin’in Wuhan eyaletinde ulaşmıştı.[22] Salgın oradan yerel olarak dağılıp uçak ve trenlere sıçrayarak hem seyahat bağlantılarıyla örülmüş bir ağ üzerinden dışarıya bütün yerküreye hem de silsile izleyerek aşağıya büyük kentlerden küçük kentlere doğru yayıldı.[23]
Yabanıl hayvan pazarını tipik oryantalist yaklaşımla karalamak yerine orta yerde duran en aşikâr soruyu yanıtlamak için çok az çaba sarf ediliyor. Nasıl olmuştu da egzotik gıda sektörü, ürünlerini, Wuhan’daki en büyük pazarda geleneksel çiftlik hayvanlarının yanı başında satabilecek duruma gelmişti? Hayvanlar bir kamyonun kasasında ya da bir ara sokakta satılmıyordu. Bunun ne izinler ve ödemeler gerektirdiğini (ve bunların yol açtığı deregülasyonu) bir düşünün.[24] Dünya ölçüsündeki yabanıl gıda sektörü, balıkçılığın da ötesinde gitgide daha çok formelleşen, endüstriyel üretime yatırım yapan kesimlerin durmaksızın sermaye aktardıkları bir sektör.[25] Her ne kadar hiçbir yerde çıktı miktarı balıkçılığa yaklaşacak büyüklükte değilse de iki sektör arasındaki ayırım artık çok daha belirsiz.
Örtüşen ekonomik coğrafya Wuhan pazarından geriye, egzotik ve geleneksel gıdaların, git gide daralan vahşi doğanın hemen dibindeki işletmelerde yetiştirildiği iç bölgelere doğru uzanıyor.[26] Endüstriyel üretimin kalan son ormanı da yarması gibi, yabanıl gıda işletmelerinin de lezzetli ürünlerini yetiştirmek için git gide daha içerilere girmesi ya da elde kalan son alanları istila etmesi gerekiyor. Sonuç olarak, çoğu egzotik patojen, bu vakada yarasanın taşıdığı SARS-2, gıdalar, hayvanlar ya da onlarla uğraşan emekçiler üzerinden bir kamyona girmenin yolunu buluyor, dünya sahnesine çıkmadan önce uzun bir mücavir alan çevrimini bir baştan ötekine muavin koltuğunda kat ediyor.[27]
Sızma
Bağlantı, bu salgın sırasında ileriye dönük planlar yapmamıza olduğu kadar insanlığın kendisini nasıl olup da böyle bir tuzağa düşürdüğünü anlamamıza yardımcı olacak ayrıntılar sunuyor.
Bazı patojenler doğrudan doğruya üretim merkezlerinden çıkar. Bu bağlamda gıdalardan kaynaklanan Salmonella ya da Campylobacter türü bakterileri anabiliriz. Fakat COVID-19 gibi çoğu patojen, sermaye üretiminin sınırlarında ortaya çıkar. Gerçekten de yeni çıkan insan patojenlerinin en az yüzde 60’ı vahşi hayvanlardan yerel insan topluluklarına geçerek ortaya çıkar (daha başarılı olanlar sonradan dünyanın geri kalanına yayılır).[28]
Kimileri, kısmen Colgate-Palmolive ve Johnson & Johnson gibi, tarım işletmelerinin doğurduğu ormansızlaşmanın önünü açan şirketlerin finanse ettiği ekosağlık alanında tanınmış birkaç uzman 1940’dan bu yana patlak vermiş önceki salgınlara dayanan, yeni patojenlerin çıkıp yayılması muhtemel yerleri öngören bir küresel harita üretti.[29] Haritadaki renk ne kadar sıcaksa yeni patojenin ortaya çıkmasının daha olası olduğu yer de orasıydı. Fakat, ekibin mutlak coğrafyaları böylesine birbirine karıştıran -Çin, Hindistan, Endonezya, Latin Amerika ve Afrika’nın bazı bölümlerini kıpkırmızı gösteren- haritası önemli bir noktayı kaçırıyordu. Salgın bölgelerine odaklanarak, epidemiyolojileri şekillendiren küresel ekonomik aktörlerin rol oynadığı ilişkileri göz ardı ediyordu.[30] Kürenin azgelişmiş kısmında, toprak kullanımı ve hastalıkların ortaya çıkışındaki kalkınma ve üretimden kaynaklanan değişiklikleri besleyen sermaye çıkarları, salgınların sorumluluğunu yerli topluluklara ve onların “pis” olduğu varsayılan kültürel pratiklerine yükleyen çabaları ödüllendiriyor.[31] Yeni patojenlerin ortaya çıkmasından sorumlu tutulan iki pratikten biri vahşi av hayvanı eti, öbürü de cenazelerin evde gömülmesi. Buna karşılık, ilişkisel coğrafyaları işaretlemeye başlamak apansız New York, Londra ve Hong Kong gibi asli küresel sermaye kaynaklarını dünyanın en tehlikeli noktalarına çeviriyor.
Bu arada salgın bölgeleri artık geleneksel siyasi işleyişe göre örgütlenmiyor. Endüstriyel tarımdan doğan en büyük zararı Küresel Güney’e yeniden yönlendiren eşitsiz ekolojik mübadele, sadece yerellerin kaynaklarını devletlerin önderliğindeki emperyalizm ile soymayı bırakarak ölçekleri ve ürettikleri metalar bakımından tamamen yeni komplekslere yöneliyor.[32] Tarım şirketleri, doğal kaynakları işlemeye dönük faaliyetlerini, farklı ölçeklerde ve mekânsal olarak birbirinden kopuk araziler üzerinde yeniden düzenliyorlar.[33] Örneğin, şimdi Bolivya, Paraguay, Arjantin ve Brezilya’yı kat eden bir dizi çokuluslu “Soya fasulyesi Cumhuriyeti” var. Yeni coğrafya, şirket yönetim yapısında, sermayeleştirmede, alt sözleşme ilişkilerinde, tedarik zinciri sistemlerinde, finansal kiralamada, ulus ötesi toprak toplulaşmasındaki değişikliklerde vücuda geliyor.[34] Birbirine geçmiş ulusal sınırlarda ekolojileri ve siyasal sınırları kat ederek esnek bir biçimde yerlerine yerleşen bu “emtia ülkeleri”, süreç boyunca yeni epidemiyolojiler üretiyor. [35]
Örneğin, günümüzde küre çapında süre giden nüfusun metalaşmış kırsal alanlardan kentsel varoşlara, mahallelerine doğru genel kayışına rağmen, tartışmayı büyük ölçüde hastalığın ortaya çıkması etrafına kuran kır-kent ikiliği, kıra mahkûm emeği (rural-destined) ve hızla büyüyen kırsal kasabaların mücavir alanlardaki desakotaslara (kent köyler) ya da zwischenstadtlara (arada kalmış kentler) dönüşmesini gözden kaçırıyor. Mike Davis ve diğerleri, yeni kentleşen bu arazilerin, buralara akan küresel tarımsal metalar için hem yerel pazar hem de bölgesel merkez olarak nasıl iş gördüklerini tanımlıyorlar.[36] Böylesi bazı bölgeler “tarımsallık-ötesi”ne geçmiş durumdalar.[37] Sonuç olarak, patojenlerin ilksel kaynakları olan orman hastalığı dinamikleri, artık sadece iç bölgelere sıkışmış değiller. Bunların ortak epidemiyolojilerinin kendileri zaman ve mekânda fark edildiği gibi ilişkiselleşmiş durumda. Bir SARS yarasa mağarasının dışına çıktıktan birkaç gün sonra kendisini apansız büyük şehirde insanlara bulaşırken bulabiliyor.
Böylesi “vahşi” virüslerin kısmen tropikal ormanların karmaşıklığıyla içinde kontrol edildiği ekosistemler, sermayenin önünü açtığı ormansızlaştırmayla ve mücavir alan kalkınmasının öbür ucundaki halk sağlığı ve hıfzıssıhha yetersizlikleriyle amansızca dışa açılıyor.[38] Bunun sonucunda ormanlardaki çok sayıda vahşi hayvan patojeni, taşıyıcılarıyla birlikte birer birer ölürken, taşıyıcı türleriyle birlikte tesadüfen açıkta kalan bir enfeksiyon alt kümesi, çoğu kere bulaşıya açıklıkları kemer sıkma programları ve yozlaşmış düzenlemelerle artmış, korumasız insan toplulukları içinde hızla yayılır hale geliyor. Etkili aşıların varlığına rağmen oluşan salgınlar çaplarının, sürelerinin ve yayılma hızlarının büyümesiyle dikkati çekiyor. Bir zamanlar yerel bulaşıcı hastalık olan şeyler şimdi küresel seyahat ve ticaret ağları üzerinden kendi yollarını açan epidemiler haline geliyor.[39]
Bu paralaks etkisiyle — sadece çevresel arka plandaki bir değişiklikle— Ebola, Zika, sıtma ve sarı humma gibi eskiden beri bilinen standart hastalıklar nispeten küçük evrimlerle apansız bölgesel tehditler haline geldiler.[40] Uzak köylerin sakinlerini bırakıp zaman zaman büyük kentlerde yaşayan binlerce insana bulaşıyorlar. Bir başka ekolojik yönelimde de rutin olarak uzun süreli hastalık deposu sayılan vahşi hayvanlar dahi bu tür geri dönüşlere maruz kalıyorlar. Popülasyonları ormansızlaşmayla parçalanan Yeni Dünya maymunları, en azından yüz yıldır tanışık oldukları sarı hummaya karşı sürü bağışıklıklarını yitirerek yüz binler halinde ölüyorlar.[41]
Yayılma
Ticari tarım, yalnızca küresel yayılışıyla bile, farklı kökenlerden patojenlerin sayesinde en uzak rezervuarlardan en uluslararasılaşmış nüfus merkezlerine taşındığı itici güç ve bağ görevi görür.[42] Yeni patojenler çitlenmiş tarım topluluklarına buradan başlayarak sızar ve bu yol boyunca devam eder. Birbiriyle bağlantılı tedarik zincirleri ne kadar uzun ve onlarla bir arada süre giden ormansızlaşmanın çapı ne kadar geniş olursa, besin zincirine giren hayvanlardan insanlara bulaşabilen patojenler de o kadar çeşitli (ve harici) olur. İnsan kökenli (antropojenik) alandan yakın zamanlarda çıkan ya da yeniden görünen çiftlik ve gıda kaynaklı patojenler arasında şunlar sayılabilir: Afrika domuz ateşi, Kampilobakter, Kriptosporidyum, Siklospora, Reston Ebola Virüsü, E. coli O157: H7 (Bir çeşit koli basili), El ayak ağız hastalığı, hepatit E, Listeriya, Nipah virüsü, Q Ateşi, Salmonella, Vibriyon, Yersinia ve çeşitli grip varyantları (H1N1 (2009), H1N2v, H3N2v, H5N1, H5N2, H5Nx, H6N1, H7N1, H7N3, H7N7, H7N9 ve H9N2). [43]
Her ne kadar niyet bu olmasa da üretim hattının tamamı, patojen öldürücülüğünün evrimini ve bunu izleyen bulaşmayı hızlandıran uygulamalar etrafında düzenlenmiştir.[44] Çoğalan genetik monokültürler —besi hayvanları ve neredeyse özdeş genomlara sahip bitkiler— daha çeşitlilik içeren popülasyonlarda bulaşmayı yavaşlatan emniyet şeritlerini ortadan kaldırır.[45] Patojenler artık sıradan konakların bağışıklık kazanmış genotipleri etrafında hızla gelişebilir. Bu arada, kalabalıklık koşulları bağışıklık kazanma sürecini bastırır.[46] Daha büyük çaplı çiftlik hayvanı popülasyonları ve fabrika çiftliklerdeki yoğunluk daha fazla bulaşmayı ve enfeksiyonun tekrarını kolaylaştırır. [47] Her türden endüstriyel üretimin bir parçası olan yüksek verim, ahır, çiftlik ve bölge seviyesinde sürekli yenilenen zafiyetler yaratır ve patojen öldürücülüğünün evriminin önünü açar.[48] Birçok hayvanı birlikte barındırmak, onlar üzerinden yayılan soyları besler. Hayvanların kesim yaşının düşürülmesinin —tavuklarda altı haftaya kadar— daha güçlü bağışıklık sistemleri içinde yaşar kalan patojenleri ayıklaması muhtemeldir.[49] Canlı hayvan ticaretinin ve ihracatının coğrafi kapsamının genişletilmesi, birbiriyle bağlantılı patojenlerin değişim geçirdiği genomik segmentlerin çeşitliliğini çoğalttı ve hastalık etkenlerinin kendi evrilme olanaklarına ulaşma oranını artırdı.[50]
Ne var ki, patojen evrimi bütün bu yollardan hızla ilerlerken —herhangi bir çeyrek dönemin mali marjını ani ve apansız patlak veren bir salgından kurtarmak için yapılması gerekenler dışında— endüstrinin kendi talebiyle bile, hiçbir müdahalede bulunulmamış ya da müdahaleler çok küçük çaplı olmuştur.[51] Eğilim, çiftlikler ve işleme tesislerine yönelik hükümet teftişlerinin seyrekleşmesi, hükümet gözetimine, hak savunucularının teşhir eylemlerine, hatta medya kuruluşlarının ölümcül salgınların ayrıntılarını haberleştirmesine karşı yasalar çıkartma yönündedir. Son zamanlarda haşere ilacı ve domuz atıkları kirliliğine karşı yargıda elde edilen kazanımlara karşın üretime yön veren özel çıkar bütünüyle kâra odaklı olmaya devam ediyor. Bunların sonucunda ortaya çıkan salgınların hayvancılığa, tarladaki mahsule, yaban hayatına, işçilere, yerel ve ulusal hükümetlere, halk sağlığı sistemlerine ve yurtdışındaki alternatif tarım sistemlerine verdiği zararlar ulusal öncelikli konular arasında sayılmamaktadır.
ABD’deki, CDC (The Centres for Disease Control and Prevention – Hastalık Koruma ve Önleme Merkezleri) raporlarına göre gıda kaynaklı salgınlardan etkilenen eyaletlerin ve enfekte olan insanların sayısı artıyor.[52]
Yani, sermaye patojenler lehine yabancılaşmaktadır. Kamu yararı çiftlik ve gıda fabrikası kapısındaki elekten geçemezken patojenler, endüstrinin masraflarını halka ödetmeye istekli olduğu bio-güvenliğin gözeneklerinden sızmıştır. Günlük üretim, sağlık müştereklerimizi kemiren ballı bir ahlaki tehlike halini almıştır.
Kurtuluş
Dünyanın en büyük şehirlerinden biri olan, virüsün kaynağının yarım küre ötesinde COVID’den kaçmak için evlere sığınılan New York’ta açığa çıkan çarpıcı bir ironi var: Milyonlarca New Yorklu, yakın zamana kadar Alicia Glen’in sorumluluğunda kalan konut stokunda saklanıyor. 2018’e kadar kentin toplu konut ve ekonomik kalkınmasından sorumlu belediye başkan yardımcısı olan Glen, eski bir Goldman Sachs yöneticisiydi.[53] Yatırım şirketinin diğer birimlerinin geri çevirdiği türden dezavantajlı toplumsal kesimlere yönelik toplu konut projelerini finanse eden Kentsel Yatırım Grubu’nun başındaydı.[54]
Glen’in, herhangi bir şekilde salgından şahsen sorumlu tutulamayacağına kuşku yok; o daha çok, bu açıdan can alıcı bir bağlantının simgesi sayılır. Belediye’de çalışmaya başlamadan üç yıl evvel, eski işvereni olan Goldman Sachs, bir konut krizinin ve kısmen kendi eseri olan Büyük Resesyonun akabinde; JPMorgan, Bank of America, Citigroup, Wells Fargo & Co., and Morgan Stanley ile birlikte devletin acil kredi finansmanının yüzde 63’ünden yararlanmıştı.[55] Böylece genel gider yükünden kurtulan Goldman Sachs, krizden çıkarken varlıklarını çeşitlendirmeye yöneldi. Dünyanın en büyük domuz üreticisi olan ABD merkezli Smithfield Foods’u satın alan devasa Çin tarım şirketinin iştiraki Şuangyi Yatırım ve Kalkınma’nın yüzde 60 hissesini satın aldı.[56] Ayrıca 300 milyon dolara, Fujian ve Wuhan’ın bir vilayet ötesindeki Hunan’da, şehrin yabanıl gıda havzaları içinde kalan on tavuk çiftliğinin tamamına da sahip oldu.[57] Deutsche Bank’tan sonra Goldman Sachs da bu vilayetlerde domuz yetiştiriciliğine 300 milyon dolar yatırım yaptı.[58]
Yukarıda dolaştığımız bu ilişkisel coğrafyalardan başladığımız yere dönüyoruz. Salgın ABD’nin en büyük COVID-19 merkez üssü olan New York’ta apartman dolaşarak Glen’in seçim çevrelerini hasta ediyor. Ancak, Çin tarımı boyutlarında bir sistem açısından Goldman Sachs’ın yatırımı önemsiz kalsa da bu örnekte salgının neden döngüsünün kısmen New York’tan başladığını da kabul etmemiz gerekir.
Trump’ın ırkçı “Çin virüsü”yle başlayıp liberal alemde devam eden milliyetçi hedef şaşırtma[59], Karl Marx’ın “düşman kardeşler” diye tasvir ettiği devlet ve sermayenin iç içe geçen yönetilişini karartıyor.[60] Emekçilerin asıl muharebe meydanları olan ekonomide verdikleri ölüm ve yaralanmaların ardından şimdi de uzandıkları kanepelerde nefes almak için çırpınışları, hem doğal kaynaklara el koymak için didişen seçkinlerin kendi aralarında nasıl rekabet ettiklerini, hem de bu dalaverelerin çarklarına kapılmış olan insanlığın büyük kitlesini bölüp hükmetmek için kullandıkları araçları nasıl paylaştıklarını gözler önüne seriyor.
Aslında, kapitalist üretim tarzından doğan ve bir ucuyla devletin başına dert olan bir salgın öbür ucuyla sistemi yöneten ve ondan nemalananların zenginliklerine zenginlik katacakları bir fırsat sunabilir. Şubat ortasında, beş ABD senatörü ve yirmi Meclis üyesi, yaklaşmakta olan salgında zarar görmesi muhtemel sektörlerde sahip oldukları milyonlarca dolarlık hisseyi elden çıkardılar.[61] Kimi temsilciler pandeminin böyle bir tehdit oluşturmadığı yönündeki rejimin resmi görüşünü kamuoyu önünde tekrarlayıp dururken, derin devletin unsurları borsada, içeriden sızdırılan gizli bilgilere dayanarak oynamaya devam ettiler.
Bu tür kaba saba kap-kaçların ötesinde, devlette yolsuzluk sistemiktir ve nakit sermaye tükendiğinde ABD birikim döngüsünün sonunun geleceğinin işaretidir.
Finansmanı dayandığı birincil ekolojilerin (ve ilişkili epidemiyolojilerin) gerçekliği üzerinden yeniden maddileştirilme etrafında örgütlense bile, kredi musluklarını açık tutma çabalarında sanki eskiden kalma bir şeyler var. Pandemi, tıpkı önceki krizler gibi, Goldman Sachs’a “büyüyecek alan” sunuyor:
Biyoteknik şirketlerinde çalışan pek çok aşı uzmanı ve araştırmacının bugüne kadar muhtelif tedavi ve aşılarda, kaydedilen güzel gelişmelere dayanan iyimserliğini paylaşıyoruz. Bu yönde bir ilerlemenin ilk kayda değer kanıtıyla birlikte korkunun yatışacağına inanıyoruz…
Yıl sonu hedefi oldukça yüksek olduğunda, muhtemel bir aşağı yönlü hedefe yatırım peşinde koşmak, günlük işlemciler, anlık yükseliş ve alçalışları takip edenler ve kimi yüksek riskli yatırım fonu yöneticileri için elverişli olabilir ama uzun vadeli yatırımcılar için değil. En az bunun kadar önemli olan bir başka husus, piyasanın, bugün satış için bir gerekçe sayılabilecek ölçüde düşük seviyelere varacağının bir garantisi olmamasıdır. Öte yandan, ABD ekonomisinin verili dayanıklılığı ve üstünlüğü hesaba katıldığında, piyasanın önünde sonunda en yüksek hedefe ulaşacağından artık daha eminiz.
Son olarak, aslında cari seviyelerin, bir portföyün risk seviyelerini yavaşça yükseltmeye imkân sağladığını düşünüyoruz. Elinde nakit fazlası tutan ve doğru stratejik varlık tahsisiyle ayakta kalma gücü olanlar için S&P hisselerini adım adım çoğaltmaya başlamanın tam zamanıdır.[62]
Süregiden kıyımın dehşetiyle şaşalayan insanlar dünyanın her yerinde farklı farklı yargılara varıyorlar.[63] Patojenlerin radyoaktif etiketler gibi birbiri ardına işaretlediği sermaye ve üretim çevrimlerinin vicdansızca olduğu kabul ediliyor.
Böylesi sistemleri, kesintili ve şarta bağlı oluşun ötesinde yukarıda yaptığımız gibi nasıl tanımlayabiliriz? Grubumuz, ölümcül hastalıkların ortaya çıkmasına neden olan ormansızlaştırmadan yerli ve yerel küçük işletme sahiplerini sorumlu tutmayı sürdüren, “Tek Sağlık” ve ekosağlık uygulamalarında da rastlaya geldiğimiz modern kolonyal tıp çalışmalarını aşan bir model ortaya çıkarma gayreti içinde. [64]
Neoliberalizmde hastalığın –Evet, Çin’deki de dahil- doğuşuna ilişkin genel teorimiz şunları birleştiriyor:
- Küresel sermaye çevrimleri;
- Ölümcül patojen popülasyonunun büyümesini kontrol altında tutan bölgesel çevre tümleşikliğini yok eden söz konusu sermayenin bölgeye nakli;
- Yayılma vakalarının oranı ve taksonomik genişliğinde meydana gelen artışlar;
- Canlı hayvanlarda ve iş gücünde yeni yayılan patojenleri en iç bölgelerden bölge kentlerine taşıyan kentlerin mücavir alanlarındaki emtia devrelerinin genişlemesi;
- Patojenleri, bahsi geçen şehirlerden dünyanın geri kalanına rekor sürede götüren küresel seyahat (ve canlı hayvan ticareti) ağlarının genişlemesi;
- Bu ağların hem insan hem de canlı hayvanlarda patojenin ölümcüllüğünü artıran bir evrimsel seçilime yol açarak iletim sürtünmesini azaltma şekilleri;
- Ve diğer dayatmalarla beraber, endüstriyel hayvancılık tesislerinde üreme seyrekliğinin, hastalıktan gerçek zamanlı (ve neredeyse ücretsiz) korunma sağlayan bir ekosistem hizmeti olan doğal ayıklanmayı ortadan kaldırılması.
Hastalığın ortaya çıkışına dair temel önermemiz şudur: COVID-19 ve bu tür diğer patojenlerin nedeni, sadece herhangi bir bulaşıcı unsurun kendisinde veya onun klinik seyrinde değil, aynı zamanda sermayenin ve diğer yapısal nedenlerin onlar için avantajlı kıldığı ekosistemik ilişkiler alanında da bulunmaktadır.[65] Taksonlar, kaynak kümeler, bulaşma yolları, klinik seyirler ve epidemiyolojik sonuçlar bakımından farklılık gösteren geniş patojen çeşitliliği, her salgının ardından bizi gözü dönmüş bir halde arama motorlarına koşturan tüm alametler, aynı türde toprak kullanımı ve değer birikimi çevrimlerinde yer alan farklı yanları ve yolları işaret eder.
Genel bir müdahale programı, belirli bir virüsün çok ötesinde paralel olarak çalışmaya devam eder.
Buradan doğacak en kötü sonuçları önleyebilmek açısından yabancılaşmanın ortadan kaldırılması insanlığa büyük bir geçiş imkânı sunuyor: yerleşimci ideolojilerin terki, insanlığın Yerkürenin kendini yenileme döngülerine iadesi ve bireylik duygumuzun sermaye devletinin ötesindeki çokluklar içinde yeniden keşfi.[66] Ne var ki, ekonomizm, yani tüm nedenlerin yalnızca ekonomik olduğu yönündeki inanç, kurtuluş için yeterli olmayacaktır. Küresel kapitalizm, çok katmanlı toplumsal ilişkileri temellük eden, içselleştiren ve düzenleyen birçok başlı canavardır.[67] Kapitalizm, bölgesel değer rejimlerini oradan oraya yaşama geçirme süreci içinde, kompleks ve birbiriyle bağlantılı ırk, sınıf ve toplumsal cinsiyet zeminlerini kat ederek işler.
Yabancılaşmanın ortadan kaldırılması, tarihçi Donna Haraway’in günahtan kurtuluş tarihi –“pimi çekilmiş bombayı zamanda geri dönerek etkisizleştirebilir miyiz?”– diyerek reddettiği öğretileri kabullenmiş duruma düşme riskini göze alarak, bu kat be kat ezme hiyerarşilerini ve bunların yerele özgü birikimle etkileşim yollarını tıkamalıdır.[68] Bu yolda sermayenin üretken, toplumsal ve sembolik materyalizmlerini kat ederek genişleyen yeniden sahiplenme pratiğinden, yani bir tür totalitarizme varacak olan şeyden uzaklaşmamız gerekir.[69] Kapitalizm her şeyi metalaştırır— şurada Mars’ın keşfi, burada uyku, lityum arıtma gölleri, yapay solunum cihaz onarımı, hatta bizzat sürdürülebilirliğin kendisi ve daha neler neler; bu kadar çok mübadele, fabrika ve çiftliğin hayli ötesine geçmeyi gerektirir. Hemen her yerde, herkesin, politikacıların gitgide daha çok insan suretine büründürdükleri piyasaya her yoldan tabi kılınışları hiç böylesi bir dönemdeki kadar ayan beyan olmamıştı.[70]
Kısacası, agroekonomik çevrimlerde kuyruğa giren bir sürü patojenden birini, bir milyar insanı -her ne kadar burjuvazinin, Glen’in de aralarında olduğu, emir erleri zayiatı azaltmaya çabalasalar da- öldürmekten alıkoyacak başarılı bir müdahalenin, önünde sonunda sermaye ve yerel temsilcileriyle küresel bir çarpışmaya varması kaçınılmazdır. Grubumuzun, son çalışmalarımızda da ifade ettiği gibi, endüstriyel tarım halk sağlığı ile savaş halindedir.[71] Ve halk sağlığı savaşı kaybetmektedir.
Bununla birlikte, büyük insanlık böylesi bir kuşak çatışmasını kazanırsa, kendimizi, farklı yerlerde farklı şekillerde ifade edilse de ekolojilerimizle ekonomilerimiz arasında yeniden ilişki kuran gezegen çapında bir metabolizmaya geri bağlayabiliriz.[72] Böylesi idealler, ütopyacıların uğraştıkları konulara benzemez. Biz böyle yaparak acil çözümlere odaklanıyoruz. Ölümcül patojenlerin ev sahiplerini, doğrudan doğruya dünya seyahat ağını istiladan alıkoyan orman tümleşikliğini koruyoruz.[73] Canlı hayvan ve ekin çeşitliliğini yeniden ortaya çıkarıyor ve tarım ve hayvancılığı patojenlerin hasta etme yeteneğiyle coğrafi yayılımını engelleyecek ölçeklerde yeniden bütünleştiriyoruz.[74] Besi hayvanlarının yerinde üremesine imkân sağlıyor; patojenlerin evrimini gerçek zamanlı takibe olanak veren doğal ayıklanmayı yeniden başlatıyoruz. Büyük resimde, doğaya ve topluma, hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğumuz her şeyle tıka basa dolu, piyasanın sıkıp suyunu çıkartacağı başka bir rakip gibi muamele etmeye son veriyoruz.
Çıkış yolu, bir dünya doğurmaktan daha kısa olmayacak (veya belki de Dünya’ya geri dönüş hatlarından daha uzun olacaktır.) Bu, kollarımızı sıvayarak bizi en çok sıkboğaz eden sorunlarımızın çoğunun çözümüne de yardımcı olacaktır. New York’tan Pekin’e oturma odalarına tıkılan ya da daha kötüsü ölülerinin yasını tutan hiçbirimiz, bir kere daha böyle bir salgın geçirmek istemiyoruz. Evet, insanlık tarihinin büyük bir bölümünde erken ölümlerin en önemli kaynağı olan bulaşıcı hastalıklar, bir tehdit olarak varlıklarını sürdürecekler. Fakat, halen dolaşımda olan patojenlerin insan yiyiciliği ve en kötülerinin artık hemen her yıl sökün ettiği göz önüne alınırsa, 1918’den bu yana süren 100 yıllık durgunluğun ardından çok daha kısa bir zaman sonra, başka bir ölümcül pandemiyle karşı karşıya kalmamız kuvvetle muhtemeldir.
Kaynak: https://monthlyreview.org/2020/04/01/covid-19-and-circuits-of-capital/
[1] Max Roser, Hannah Ritchie, and Esteban Ortiz-Ospina, “Coronavirus Disease (COVID-19)—Statistics and Research,” Our World in Data, accessed March 22, 2020.
[2] Brian M. Rosenthal, Joseph Goldstein, and Michael Rothfeld, “Coronavirus in N.Y.: ‘Deluge’ of Cases Begins Hitting Hospitals,” New York Times, March 20, 2020.
[3] Hannah Rappleye, Andrew W. Lehren, Laura Stricklet, and Sarah Fitzpatrick, “’The System Is Doomed’: Doctors, Nurses, Sound off in NBC News Coronavirus Survey,” NBC News, March 20, 2020.
[4] Eliza Relman, “The Federal Government Outbid States on Critical Coronavirus Supplies After Trump Told Governors to Get Their Own Medical Equipment,” Business Insider, March 20, 2020; David Oliver, “Trump Announces U.S.-Mexico Border Closure to Stem Spread of Coronavirus,” USA Today, March 19, 2020.
[5] Neil M. Ferguson et al. on behalf of the Imperial College COVID-19 Response Team, “Impact of Non-Pharmaceutical Interventions (NPIs) to Reduce COVID-19 Mortality and Healthcare Demand,” March 16, 2020.
[6] Nassim Nicholas Taleb, The Black Swan (New York: Random House, 2007); Chen Shen, Nassim Nicholas Taleb, and Yaneer Bar-Yam, “Review of Ferguson et al. ‘Impact of Non-Pharmaceutical Interventions,’” New England Complex Systems Institute, March 17, 2020.
[7] NewTmrw, Twitter post, March 21, 2020
[8] Rodrick Wallace, “Pandemic Firefighting vs. Pandemic Fire Prevention” (unpublished manuscript, March 20, 2020). Available upon request.
[9] Jonathan Allen, “Trump’s Not Worried About Coronavirus: But His Scientists Are,” NBC News, February 26, 2020; Deb Riechmann, “Trump Disbanded NSC Pandemic Unit That Experts Had Praised,” AP News, March 14, 2020.
[10] David E. Sanger, Eric Lipton, Eileen Sullivan, and Michael Crowley, “Before Virus Outbreak, a Cascade of Warnings Went Unheeded,” New York Times, March 19, 2020.
[11] David E. Sanger, Eric Lipton, Eileen Sullivan, and Michael Crowley, “Before Virus Outbreak, a Cascade of Warnings Went Unheeded,” New York Times, March 19, 2020.
[12] Howard Waitzkin, ed., Health Care Under the Knife: Moving Beyond Capitalism for Our Health (New York: Monthly Review Press, 2018).
[13] Richard Lewontin and Richard Levins, “Let the Numbers Speak,” International Journal of Health Services 30, no. 4 (2000): 873–77.
[14] Owen Matthews, “Britain Drops Its Go-It-Alone Approach to Coronavirus,” Foreign Policy, March 17, 2020; Rob Wallace, “Pandemic Strike,” Uneven Earth, March 16, 2020; Isabel Frey, “‘Herd Immunity’ Is Epidemiological Neoliberalism,” Quarantimes, March 19, 2020.
[15] Adam Payne, “Spain Has Nationalized All of Its Private Hospitals as the Country Goes into Coronavirus Lockdown,” Business Insider, March 16, 2020.
[16] Jeva Lange, “Senegal Is Reportedly Turning Coronavirus Tests Around ‘within 4 Hours’ While Americans Might Wait a Week,” Yahoo News, March 12, 2020.
[17] Steph Sterling and Julie Margetta Morgan, New Rules for the 21st Century: Corporate Power, Public Power, and the Future of Prescription Drug Policy in the United States (New York: Roosevelt Institute, 2019).
[18] Jason Koebler, “Hospitals Need to Repair Ventilators: Manufacturers Are Making That Impossible,” Vice, March 18, 2020.
[19] Manli Wang et al., “Remdesivir and Chloroquine Effectively Inhibit the Recently Emerged Novel Coronavirus (2019-nCoV) In Vitro,” Cell Research 30 (2020): 269–71.
[20] “Autonomous Groups Are Mobilizing Mutual Aid Initiatives to Combat the Coronavirus,” It’s Going Down, March 20, 2020.
[21] Kristian G. Andersen, Andrew Rambaut, W. Ian Lipkin, Edward C. Holmes, and Robert F. Garry, “The Proximal Origin of SARS-CoV-2,” Nature Medicine (2020).
[22] Rob Wallace, “Notes on a Novel Coronavirus,” MR Online, January 29, 2020.
[23] Marius Gilbert et al., “Preparedness and Vulnerability of African Countries Against Importations of COVID-19: A Modelling Study,” Lancet 395, no. 10227 (2020): 871–77.
[24] Juanjuan Sun, “The Regulation of ‘Novel Food’ in China: The Tendency of Deregulation,” European Food and Feed Law Review 10, no. 6 (2015): 442–48.
[25] Emma G. E. Brooks, Scott I. Robertson, and Diana J. Bell, “The Conservation Impact of Commercial Wildlife Farming of Porcupines in Vietnam,” Biological Conservation 143, no. 11 (2010): 2808–14.
[26] Mindi Schneider, “Wasting the Rural: Meat, Manure, and the Politics of Agro-Industrialization in Contemporary China,” Geoforum 78 (2017): 89–97.
[27] Robert G. Wallace, Luke Bergmann, Lenny Hogerwerf, Marius Gilbert, “Are Influenzas in Southern China Byproducts of the Region’s Globalising Historical Present?,” in Influenza and Public Health: Learning from Past Pandemics, ed. Jennifer Gunn, Tamara Giles-Vernick, and Susan Craddock (London: Routledge, 2010); Alessandro Broglia and Christian Kapel, “Changing Dietary Habits in a Changing World: Emerging Drivers for the Transmission of Foodborne Parasitic Zoonoses,” Veterinary Parasitology 182, no. 1 (2011): 2–13.
[28] David Molyneux et al., “Zoonoses and Marginalised Infectious Diseases of Poverty: Where Do We Stand?,” Parasites & Vectors 4, no. 106 (2011).
[29] Stephen S. Morse et al., “Prediction and Prevention of the Next Pandemic Zoonosis,” Lancet 380, no. 9857 (2012): 1956–65; Rob Wallace, Big Farms Make Big Flu: Dispatches on Infectious Disease, Agribusiness, and the Nature of Science (New York: Monthly Review Press, 2016).
[30] Robert G. Wallace et al., “The Dawn of Structural One Health: A New Science Tracking Disease Emergence Along Circuits of Capital,” Social Science & Medicine 129 (2015): 68–77; Wallace, Big Farms Make Big Flu.
[31] Steven Cummins, Sarah Curtis, Ana V. Diez-Roux, and Sally Macintyre, “Understanding and Representing ‘Place’ in Health Research: A Relational Approach,” Social Science & Medicine 65, no. 9 (2007): 1825–38; Luke Bergmann and Mollie Holmberg, “Land in Motion,” Annals of the American Association of Geographer, 106, no. 4 (2016): 932–56; Luke Bergmann, “Towards Economic Geographies Beyond the Nature-Society Divide,” Geoforum 85 (2017): 324–35.
[32] Andrew K. Jorgenson, “Unequal Ecological Exchange and Environmental Degradation: A Theoretical Proposition and Cross-National Study of Deforestation, 1990–2000,” Rural Sociology 71, no. 4 (2006): 685–712; Becky Mansfield, Darla K. Munroe, and Kendra McSweeney, “Does Economic Growth Cause Environmental Recovery? Geographical Explanations of Forest Regrowth,” Geography Compass 4, no. 5 (2010): 416–27; Susanna B. Hecht, “Forests Lost and Found in Tropical Latin America: The Woodland ‘Green Revolution,’” Journal of Peasant Studies 41, no. 5 (2014): 877–909; Gustavo de L. T. Oliveira, “The Geopolitics of Brazilian Soybeans,” Journal of Peasant Studies 43, no. 2 (2016): 348–72.
[33] Mariano Turzi, “The Soybean Republic,” Yale Journal of International Affairs 6, no. 2 (2011); Rogério Haesbaert, El Mito de la Desterritorialización: Del ‘Fin de Los Territorios’ a la Multiterritorialidad (Mexico City: Siglo Veintiuno, 2011); Clara Craviotti, “Which Territorial Embeddedness? Territorial Relationships of Recently Internationalized Firms of the Soybean Chain,” Journal of Peasant Studies 43, no. 2 (2016): 331–47.
[34] Wendy Jepson, Christian Brannstrom, and Anthony Filippi, “Access Regimes and Regional Land Change in the Brazilian Cerrado, 1972–2002,” Annals of the Association of American Geographers 100, no. 1 (2010): 87–111; Patrick Meyfroidt et al., “Multiple Pathways of Commodity Crop Expansion in Tropical Forest Landscapes,” Environmental Research Letters 9, no 7 (2014); Oliveira, “The Geopolitics of Brazilian Soybeans”; Javier Godar, “Balancing Detail and Scale in Assessing Transparency to Improve the Governance of Agricultural Commodity Supply Chains,” Environmental Research Letters 11, no. 3 (2016).
[35] Rodrick Wallace et al., Clear-Cutting Disease Control: Capital-Led Deforestation, Public Health Austerity, and Vector-Borne Infection (Basel: Springer, 2018).
[36] Mike Davis, Planet of Slums (New York: Verso, 2016); Marcus Moench & Dipak Gyawali, Desakota: Reinterpreting the Urban-Rural Continuum (Kathmandu: Institute for Social and Environmental Transition, 2008); Hecht, “Forests Lost and Found in Tropical Latin America.”
[37] Ariel E. Lugo, “The Emerging Era of Novel Tropical Forests,” Biotropica 41, no. 5 (2009): 589–91.
[38] Robert G. Wallace and Rodrick Wallace, eds., Neoliberal Ebola: Modeling Disease Emergence from Finance to Forest and Farm (Basel: Springer, 2016); Wallace et al., Clear-Cutting Disease ControlCapitalism Nature Socialism 29, no. 3 (2018): 36–50.
[39] Robert G. Wallace et al., “Did Neoliberalizing West African Forests Produce a New Niche for Ebola?,” International Journal of Health Services 46, no. 1 (2016): 149–65.
[40] Wallace and Wallace, Neoliberal Ebola.
[41] Júlio César Bicca-Marques and David Santos de Freitas, “The Role of Monkeys, Mosquitoes, and Humans in the Occurrence of a Yellow Fever Outbreak in a Fragmented Landscape in South Brazil: Protecting Howler Monkeys Is a Matter of Public Health,” Tropical Conservation Science 3, no. 1 (2010): 78–89; Júlio César Bicca-Marques et al., “Yellow Fever Threatens Atlantic Forest Primates,” Science Advances e-letter, May 25, 2017; Luciana Inés Oklander et al., “Genetic Structure in the Southernmost Populations of Black-and-Gold Howler Monkeys (Alouatta caraya) and Its Conservation Implications,” PLoS ONE 12, no. 10 (2017); Natália Coelho Couto de Azevedo Fernandes et al., “Outbreak of Yellow Fever Among Nonhuman Primates, Espirito Santo, Brazil, 2017,” Emerging Infectious Diseases 23, no. 12 (2017): 2038–41; Daiana Mir, “Phylodynamics of Yellow Fever Virus in the Americas: New Insights into the Origin of the 2017 Brazilian Outbreak,” Scientific Reports 7, no. 1 (2017).
[42] Mike Davis, The Monster at Our Door: The Global Threat of Avian Flu (New York: New Press, 2005); Jay P. Graham et al., “The Animal-Human Interface and Infectious Disease in Industrial Food Animal Production: Rethinking Biosecurity and Biocontainment,” Public Health Reports 123, no. 3 (2008): 282–99; Bryony A. Jones et al., “Zoonosis Emergence Linked to Agricultural Intensification and Environmental Change,” PNAS110, no. 21 (2013): 8399–404; Marco Liverani et al., “Understanding and Managing Zoonotic Risk in the New Livestock Industries,” Environmental Health Perspectives 121, no, 8 (2013); Anneke Engering, Lenny Hogerwerf, and Jan Slingenbergh, “Pathogen-Host-Environment Interplay and Disease Emergence,” Emerging Microbes and Infections 2, no. 1 (2013); World Livestock 2013: Changing Disease Landscapes (Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2013).
[43] Robert V. Tauxe, “Emerging Foodborne Diseases: An Evolving Public Health Challenge,” Emerging Infectious Diseases 3, no. 4 (1997): 425–34; Wallace and Wallace, Neoliberal EbolaMorbidity and Mortality Weekly Report 67, no. 11 (2018): 324–28.
[44] Robert G. Wallace, “Breeding Influenza: The Political Virology of Offshore Farming,” Antipode 41, no. 5 (2009): 916–51; Robert G. Wallace et al., “Industrial Agricultural Environments,” in The Routledge Handbook of Biosecurity and Invasive Species, ed. Juliet Fall, Robert Francis, Martin A. Schlaepfer, and Kezia Barker (New York: Routledge, forthcoming).
[45] John H. Vandermeer, The Ecology of Agroecosystems (Sudbury, MA: Jones and Bartlett, 2011); Peter H. Thrall et al., “Evolution in Agriculture: The Application of Evolutionary Approaches to the Management of Biotic Interactions in Agro-Ecosystems,” Evolutionary Applications 4, no. 2 (2011): 200–15; R. Ford Denison, Darwinian Agriculture: How Understanding Evolution Can Improve Agriculture (Princeton: Princeton University Press, 2012); Marius Gilbert, Xiangming Xiao, and Timothy Paul Robinson, “Intensifying Poultry Production Systems and the Emergence of Avian Influenza in China: A ‘One Health/Ecohealth’ Epitome,” Archives of Public Health 75 (2017).
[46] Mohammad Houshmar et al., “Effects of Prebiotic, Protein Level, and Stocking Density on Performance, Immunity, and Stress Indicators of Broilers,” Poultry Science 91, no. 2 (2012): 393–401; A. V. S. Gomes et al., “Overcrowding Stress Decreases Macrophage Activity and Increases Salmonella Enteritidis Invasion in Broiler Chickens,” Avian Pathology 43, no. 1 (2014): 82–90; Peyman Yarahmadi , Hamed Kolangi Miandare, Sahel Fayaz, and Christopher Marlowe A. Caipang, “Increased Stocking Density Causes Changes in Expression of Selected Stress- and Immune-Related Genes, Humoral Innate Immune Parameters and Stress Responses of Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss),” Fish & Shellfish Immunology 48 (2016): 43–53; Wenjia Li et al., “Effect of Stocking Density and Alpha-Lipoic Acid on the Growth Performance, Physiological and Oxidative Stress and Immune Response of Broilers,” Asian-Australasian Journal of Animal Studies 32, no, 12 (2019).
[47] Virginia E. Pitzer et al., “High Turnover Drives Prolonged Persistence of Influenza in Managed Pig Herds,” Journal of the Royal Society Interface 13, no. 119 (2016); Richard K. Gast et al., “Frequency and Duration of Fecal Shedding of Salmonella Enteritidis by Experimentally Infected Laying Hens Housed in Enriched Colony Cages at Different Stocking Densities,” Frontiers in Veterinary Science (2017); Andres Diaz et al., “Multiple Genome Constellations of Similar and Distinct Influenza A Viruses Co-Circulate in Pigs During Epidemic Events,” Scientific Reports 7 (2017).
[48] Katherine E. Atkins et al., “Modelling Marek’s Disease Virus (MDV) Infection: Parameter Estimates for Mortality Rate and Infectiousness,” BMC Veterinary Research 7, no. 70 (2011); John Allen and Stephanie Lavau, “‘Just-in-Time’ Disease: Biosecurity, Poultry and Power,” Journal of Cultural Economy 8, no. 3 (2015): 342–60; Pitzer et al., “High Turnover Drives Prolonged Persistence of Influenza in Managed Pig Herds”; Mary A. Rogalski, “Human Drivers of Ecological and Evolutionary Dynamics in Emerging and Disappearing Infectious Disease Systems,” Philosophical Transactions of the Royal Society B 372, no. 1712 (2017).
[49] Wallace, “Breeding Influenza”; Katherine E. Atkins et al., “Vaccination and Reduced Cohort Duration Can Drive Virulence Evolution: Marek’s Disease Virus and Industrialized Agriculture,” Evolution 67, no. 3 (2013): 851–60; Adèle Mennerat, Mathias Stølen Ugelvik, Camilla Håkonsrud Jensen, and Arne Skorping, “Invest More and Die Faster: The Life History of a Parasite on Intensive Farms,” Evolutionary Applications10, no. 9 (2017): 890–96.
[50] Martha I. Nelson et al., “Spatial Dynamics of Human-Origin H1 Influenza A Virus in North American Swine,” PLoS Pathogens 7, no. 6 (2011); Trevon L. Fuller et al., “Predicting Hotspots for Influenza Virus Reassortment,” Emerging Infectious Diseases 19, no. 4 (2013): 581–88; Rodrick Wallace and Robert G. Wallace, “Blowback: New Formal Perspectives on Agriculturally-Driven Pathogen Evolution and Spread,” Epidemiology and Infection 143, no. 10 (2014): 2068–80; Ignacio Mena et al., “Origins of the 2009 H1N1 Influenza Pandemic in Swine in Mexico,” eLife 5 (2016); Martha I. Nelson et al., “Human-Origin Influenza A(H3N2) Reassortant Viruses in Swine, Southeast Mexico,” Emerging Infectious Diseases 25, no. 4 (2019): 691–700.
[51] Wallace, Big Farms Make Big Flu, 192–201.
[52] “Safer Food Saves Lives,” Centers for Disease Control and Prevention, November 3, 2015; Lena H. Sun, “Big and Deadly: Major Foodborne Outbreaks Spike Sharply,” Washington Post, November 3, 2015; Mike Stobbe, “CDC: More Food Poisoning Outbreaks Cross State Lines,” KSL, November 3, 2015.
[53] Sally Goldenberg, “Alicia Glen, Who Oversaw de Blasio’s Affordable Housing Plan and Embattled NYCHA, to Depart City Hall,” Politico, December 19, 2018.
[54] Gary A. Dymski, “Racial Exclusion and the Political Economy of the Subprime Crisis,” Historical Materialism 17 (2009): 149–79; Harold C. Barnett, “The Securitization of Mortgage Fraud,” Sociology of Crime, Law and Deviance 16 (2011): 65–84.
[55] Bob Ivry, Bradley Keoun, and Phil Kuntz, “Secret Fed Loans Gave Banks $13 Billion Undisclosed to Congress,” Bloomberg, November 21, 2011.
[56] Michael J. de la Merced and David Barboza, “Needing Pork, China Is to Buy a U.S. Supplier,” New York Times, May 29, 2013.
[57] “Goldman Sachs Pays US$300m for Poultry Farms,” South China Morning Post, August 4, 2008.
[58] “Goldman Sachs Invests in Chinese Pig Farming,” Pig Site, August 5, 2008.
[59] Katie Rogers, Lara Jakes, Ana Swanson, “Trump Defends Using ‘Chinese Virus’ Label, Ignoring Growing Criticism,” New York Times, March 18, 2020.
[60] Karl Marx, Capital: A Critique of Political Economy, vol. 3 (New York: Penguin, 1993), 362.
[61] Eric Lipton, Nicholas Fandos, Sharon LaFraniere, and Julian E. Barnes, “Stock Sales by Senator Richard Burr Ignite Political Uproar,” New York Times, March 20, 2020.
[62] Sharmin Mossavar-Rahmani et al., “ISG Insight: From Room to Grow to Room to Fall,” Goldman Sachs’ Investment Strategy Group.
[63] “Corona Crisis: Resistance in a Time of Pandemic,” Marx21, March 21, 2020; International Assembly of the Peoples and Tricontinental Institute for Social Research, “In Light of the Global Pandemic, Focus Attention on the People,” Tricontinental, March 21, 2020.
[64] Wallace et al., “The Dawn of Structural One Health.”
[65] Wallace et al., “Did Neoliberalizing West African Forests Produce a New Niche for Ebola?”; Wallace et al., Clear-Cutting Disease Control.
[66] Ernest Mandel, “Progressive Disalienation Through the Building of Socialist Society, or the Inevitable Alienation in Industrial Society?,” in The Marxist Theory of Alienation (New York: Pathfinder, 1970); Paolo Virno, A Grammar of the Multitude (Los Angeles: Semiotext(e), 2004); Del Weston, The Political Economy of Global Warming: The Terminal Crisis (London: Routledge, 2014); McKenzie Wark, General Intellects: Twenty-One Thinkers for the Twenty-First Century (New York: Verso, 2017); John Bellamy Foster, “Marx, Value, and Nature,” Monthly Review 70, no. 3 (July–August 2018): 122–36); Silvia Federici, Re-enchanting the World: Feminism and the Politics of the Commons (Oakland: PM, 2018).
[67] Butch Lee and Red Rover, Night-Vision: Illuminating War and Class on the Neo-Colonial Terrain (New York: Vagabond, 1993); Silvia Federici, Caliban and the Witch: Women, the Body and Primitive Accumulation(New York: Autonomedia, 2004); Anna Tsing, “Supply Chains and the Human Condition,” Rethinking Marxism 21, no. 2 (2009): 148–76; Glen Sean Coulthard, Red Skin, White Masks: Rejecting the Colonial Politics of Recognition (Minneapolis: University of Minnesota Press, 2014); Leandro Vergara-Camus, Land and Freedom: The MST, the Zapatistas and Peasant Alternatives to Neoliberalism (London: Zed, 2014); Jackie Wang, Carceral Capitalism (Los Angeles: Semiotext(e), 2018).
[68] Donna Haraway, “A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century,” in Simians, Cyborgs and Women: The Reinvention of Nature (New York: Routledge, 1991); Keeanga-Yamahtta Taylor, ed., How We Get Free: Black Feminism and the Combahee River Collective (Chicago: Haymarket, 2017).
[69] Joseph Fracchia, “Organisms and Objectifications: A Historical-Materialist Inquiry into the ‘Human and the Animal,’” Monthly Review 68, no. 10 (March 2017): 1–17; Omar Felipe Giraldo, Political Ecology of Agriculture: Agroecology and Post-Development (Basel: Springer, 2019).
[70] Franco Berardi, The Soul at Work: From Alienation to Autonomy (Los Angeles: Semiotext(e), 2009); Maurizio Lazzarato, Signs and Machines: Capitalism and the Production of Subjectivity (Los Angeles: Semiotext(e), 2014); Wark, General Intellects.
[71] Rodrick Wallace, Alex Liebman, Luke Bergmann, and Robert G. Wallace, “Agribusiness vs. Public Health: Disease Control in Resource-Asymmetric Conflict,” submitted for publication, 2020, available at https://hal.archives-ouvertes.fr.
[72] Robert G. Wallace, Kenichi Okamoto, and Alex Liebman, “Earth, the Alien Planet,” in Between Catastrophe and Revolution: Essays in Honor of Mike Davis, ed. Daniel Bertrand Monk and Michael Sorkin (New York: UR, forthcoming).
[73] Wallace et al., Clear-Cutting Disease Control.
[74] Wallace et al., “Industrial Agricultural Environments.