SEÇTİKLERİMİZ – Ragıp ZARAKOLU Evrensel’e yazdı: “Ne güzel, insanca yorumda bulundu Armen Sarkisian, ‘bağışlamanın yolu özürden geçer’ diye 2018 yılında, RTE’ye hitaben. Unutmanın, açık olan kabristanın üstünün kapanmasının yolu da özürden geçer aslında”
Stockholm. Karanlık kış ayı Ocak’ta yine acımızı diri tutan bir anma. Türkiye’de belki katılanları bile şaşırtan bir vicdan patlamasına yol açan, derin devleti suçüstü yakalatan bir cinayet.
Kitlenin çığlığı, “yeter artık!”dı. Bir süreliğine olsa mekanizmayı durduran, sel gibi akan, toplumun çok farklı kesimlerini bir araya getiren bir kitlesel bir tepkiydi bu.
Hrant, Ayşe Nur ile birlikte, hakikat ve vicdana sahip çıkma kavgası sürdürdüğümüz arkadaşımızdı. Ayşe Nur’u da bir Ocak ayında, 28 Ocak’ta yitirdik. Hrant’ın aldığı ilk ödül, insan hakları ödülü Ayşe Nur’un adını taşıyordu. Kendine yönelik saldırıların yoğunlaştığı günlerde 2015 Ocağında İHD İnsan Hakları Şubesinin mütevazi salonunda almıştı ödülünü. Mutlu etmişti onu bu.Hrant’ın bir parası olduğu Tuzla Kampının hikayesi de, İHD İstanbul Şubesi Azınlık Hakları Komisyonu ile onun ortak yürüttüğü çalışma sonucu sergilenmiş ve kitaplaşmıştı.
Ermeni soykırımı üzerine çıkan ilk kitap olan Yves Ternon’un “Ermeni Tabusu”nun, yasaklandıktan hemen sonraki ikinci “korsan”(!) baskısını yapma fikri ondan gelmişti. Ve insanlar hep el altından edinebilmişti bu kitabı onun sayesinde.
Belge’nin 20. yılı vesilesiyle TÜYAP’ta düzenlenen toplantıda Hrant da söz alıp, Ayşe Nur’a, “bizim içimizdeki nefret duygusunu alıp, arınmamıza yardımcı oldunuz” diye seslenmişti. Yine zor günler yaşıyordu Türkiye 1998 yılında, Akın Birdal benzeri suikastler ile…
Tarihin garip cilvesi, kendi toplumunu nefretten arındırma için kurduğu bir cümle, onun katledilmesine gerekçe olarak kullanıldı.
Ne güzel, insanca yorumda bulundu Armen Sarkisian, “bağışlamanın yolu özürden geçer” diye 2018 yılında, RTE’ye hitaben.
Unutmanın, açık olan kabristanın üstünün kapanmasının yolu da özürden geçer aslında. “Bizimkilerin”, “biz Balkan’ı unuttuk, siz de bunu unutun” söylemine karşı!
Ayşe Nur’un, kadınların omuzladığı cenazesinde, Hrant da bir avuç toprak bırakmıştı mezarına.
Şimdi ikisinin de taşı birlikte yer almakta, Padova’daki Vicdanlılar/Doğrular Bahçesinde.
Hrant, biliyordu katledileceğini, kaçmadı.
Katili suçüstü yakalattı.
Bu Hrant’ın zaferi oldu sonuç olarak.
Hrant, Ermenistan ile Türkiye arasında insanca ilişki kurulmasını savunuyordu. Bunun için “soykırım” konusunu tartışmayı ertelemeden yanaydı. ANZ, ile aynı fikirde olmasa da.
Ama, tarihin garip tecellisi, katledilmesi, 1 buçuk milyon sayısına +1 olarak eklenmesi, Türkiye’de hakikatin kabulünün yolunu açtı. Türkiye’de hakikati kabul etmek “aydın” olmanın kıstası oldu yol açtığı vicdan patlaması ile.
Derin devlet kendisi kendi ayağını kendisi vurdu. Ve siyasal kriz içine girdi.
Bir kaos planının parçası idi katledilmesi. Ama bunu yol açtığı vicdan patlaması, planı yapanları bocalattı. Muhtıra falan derken Türkiye kendisini bir erken seçime giden bir sarmal içinde buldu.
Tasarlanan Darbeyi, 15 Temmuz 2016 darbe girişimi/karşı darbesine kadar geriletti.
Kısa bir dönem içinde olsa, Hrant dik duruşu ile, kaçmayışı ile, Türkiye toplumunun soluk almasına olanak sağladı.
Belge Yayınları eş-kurucusu Ayşe Nur Zarakolu’nun 18. Ölüm yıldönümü olan 28 Ocak 2020, Salı günü saat 12.de Mezarını ziyaretten sonra başlayacak olan, gelenekselleşen Özgür Kitap haftasında iki Can’ı birlikte anacağız.
Bir anlamda da, 2015 yılında Agos’ta ilan ettiğimiz 100. Yıl programını gerçekleştiremediği için Belge ekibi adına özür dileyeceğiz. (*)
(*) Emre Can Dağlıoğlu, Agos, 30.3.2015, “Ermeni Soykırımı üzerine yıllardır yaptığı yayınlarla tanınan Belge Yayınları, ilk olarak Peter Balakian’ın ‘The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America’s Response’ (Yanan Fırat: Ermeni Soykırımı ve Amerika’nınTepkisi) isimli kitabının Türkçesini yayımlayacak. Jean V. Gureghian’ın ‘Ermenistan Tarihi’, Doğan Akhanlı’nın ‘Hatıralar Caddesi: Evrensel Yüzleşme Zorunluluğu’ ve Anahit Astoyan’ın ‘Osmanlı Ordusunda Ermeniler’ kitapları da yayımlanacak kitaplar arasında yer alıyor. Belge Yayınları ayrıca Behlerian imzalı ‘Taşnak Partisi Tarihi’ kitaplarını okuyucuya sunacak. Edebiyat ve hatırat alanında ise, Muşeğ Galşoyan’ın ‘Vaad Edilmiş Gün’,Sarkis Seropyan’ın ‘Kardeş Masallar’ ve Hayr Simon Yeremyan’ın ‘İstanbul İzlenimleri’ kitapları yer alıyor. Yayınevinin konuyla ilgili yayın listesi, Vicken Cheterian’ın ‘Kafkasya’da Savaş ve Barış: Rusya’nın Sorunlu Hududu’, Khatchatur I.Pilikian’ın ‘Nazım Hikmet: Bir Türk Şairinin Ermeni Bağlantıları’ ile ‘Ermeniler ve Opera’ ve Anna Arslan’ın ‘Muş Kitabı’ adlı kitaplarını da kapsıyor. A. Gesar imzalı ‘Antep’in Var Oluş Mücadelesi’ kitabının yanı sıra, Varoujean Poghosyan’ınderlediği belgelerden oluşan ‘1922 İzmir Felaketi’ ve ‘1920 Maraş Ermeni Katliamı’ kitapları yer almakta.” Yair Aron’un “ İnkarın Sıradanlığı”, Dadrian’ın Toplu Makaleler derlemesinin “Soykırım İnkarı” üzerinde yoğunlaşan 4. Cildi, Varujan Voskanyan’ın “Fısıltılar Kitabı” adlı romanı, Lepsius’un “Ermeniler ve Avrupa, 1896” adlı kitabı ve “Halep Ermeni Mülteci Kampı Albümü”, Belge Yayınları tarafından yayınlanmak üzere sıra bekleyen kitaplar arasında.