Tanınmış Mısır bilimci, din ve kültür bilimci Jan Assmann öldü. Çalışmalarında öncelikle Eski Mısır’daki ölüm kavramları ve zihniyet tarihi sorularıyla ilgilenmişti. Hatırlama tarihi üzerine yaptığı çalışmalar için sık sık eşi Aleida Assmann ile işbirliği yapmıştı.
1938’de Langelsheim’da doğdu, Münih, Heidelberg, Paris ve Göttingen’de klasik arkeoloji ve Yunan filolojisi okudu. 1960’ların sonunda Kahire’deki Alman Arkeoloji Enstitüsü’nde çalıştı. Uzun yıllar Heidelberg Üniversitesi’nde Mısırbilim dersleri verdi. 2003 yılında emekli oldu.
Assmann, Fransız filozof Maurice Halbwachs’ın “kolektif hafıza” terimine atıfta bulunarak “kültürel hafıza” terimini icat etmişti. Kavramın kültür bilimsel araştırmalar üzerinde geniş kapsamlı bir etkisi oldu. Assmann, karısı Aleida ile birlikte, Holokost’un anılmasıyla ilgili olarak “hatırlama kültürü” terimini de oluşturdu ve kolektiflerin de yaşayan bir hafızası olduğu fikrini ortaya attı.
Eşi Aleida ile birlikte “Barış Ödülü”
Assmann, başlangıcını İsariloğullarının eski Mısır’dan göçüne tarihlediği tektanrıcılığı da araştırmıştı. Assmann’a göre birçok tanrıyı tanıyan pagan geçmişten farklı olarak tektanrıcılık, tek Tanrı ile aynı zamanda bir mutlak hakikat iddiasını da ortaya koymuştur. Jan Assmann’ın tek tanrılı dinlerin kökenlerine odaklanan çalışması, görünüşte uzak sorunları çok somut toplumsal tartışmalarla bir araya getirme sanatını da ortaya koyuyordu. Assmann’a göre, İslam ve Hıristiyanlığın temsil ettiği ya da hâlâ temsil etmekte olduğu şiddetin tesadüfen ortaya çıkmadığı açıktır. Bu şiddet, doğru ile yanlış, iyi ile kötü arasındaki temel bir ayrıma dayanmaktadır. Ona göre Musa, “insanlık tarihindeki bu dönüm noktasının” sembolik figürüydü. Dost ile düşman arasındaki meşum ayrımı dünyaya getiren tektanrıcılıktı. Çünkü sadece bu tektanrıcılık “Tanrı’nın düşmanlarının kim olduğunu ve nerede durduklarını tanımlar… Eski Ahit metinlerinin tasvirinde tektanrıcılık, kendisini katliamlar şeklinde kabul ettiriyordu.”
Assmann çifti, birlikte aldıkları pek çok ödülün yanı sıra 2018 yılında, Uluslararası Frankfurt Kitap Fuarı kapsamında verilen Alman Yayıncılar ve Kitapçılar Birliği Barış Ödülüne de layık görülmüştüler.
Ailesinin bildirdiğine göre Jan Assmann 18.Şubat’ı 19.Şubat’a bağlayan gece Konstanz’da bu dünyadan ayrıldı. “Kültürel Bellek”; “Tektanrıcılık ve Şiddetin Dili” ve “Mısırlı Musa – Batı Tektanrıcılığında Mısır’ın İzi” adlı yapıtları Türkçe olarak yayınlanmış olan Assmann 85 yaşındaydı.