SEÇTİKLERİMİZ – Mualla BUKET SOYGÜT Bianet için yazdı: Covid-19 dijitalleşmeyi kaçınılmaz hâle getirdi. Bu kadına yönelik fiziksel şiddeti artırırken, diğer yandan da kadınların sanal alanda daha çok var olmalarına neden oldu. Bu da şiddeti doğru oranda artıyor. Devlet acilen siber-stalkingi suç olarak düzenlemeli.
Kadın üzerinde yeni panoptikon*: Siber-stalking
Siber alan, gerek toplumda gerekse geleneksel medyada söz hakkı bulamayan kadınlar için bir çeşit kamusal alan hâline dönüşmeye başlamışken ne tesadüftür ki, şiddetin iktidarla olan ilişkisi devam ediyor, bu patriyarkal ilişkinin olağan hedefi yine kadınlar oluyor. Kadın gazeteciler, blog yazarları, akademisyenler, aktivistler, teknoloji endüstrisinde aktif olan kadınlar, sanatçılar, yazarlar, kadın siyasetçiler gibi tanınmış kadınlar, feministler, lezbiyen, biseksüel ve trans (LBT) kadınlar, siber şiddetin potansiyel “mağdur”u haline geldiler.
Özellikle kadın hareketinin son yıllarda ivme kazanması ve dijital aktivizmin etkili bir protesto biçimi hâline gelmesiyle doğru orantılı olarak insan hakları savunucuları ve feministlerin bu tür şiddete yaygın olarak maruz bırakıldıkları görülüyor. Başka deyişle, tarihsel süreçte değişen sadece şiddetin biçimi olurken, erk sahibinin gücünü kaybetme korkusu değişmiyor. Tam da bu nedenle şiddet olgusu kılık değiştirerek tarih sahnesindeki yerini aldı: Kadına Yönelik Dijital Şiddet.
Dijital şiddetin örnekleri
Kadına yönelik dijital şiddetin başlıca örnekleri şöyle sıralanabilir: İntikam pornosu (revenge porn) veya cinsel içerikli görüntülerin kötüye kullanılması, bir kimsenin özel bölgelerinin fotoğraf veya videolarının çekilerek başkalarıyla paylaşılması (creepshots, upskirting veya digital voyeurism), bir kimseye ait bilgilerin başkalarıyla paylaşılması (doxing), birinin saygınlığına zarar vermek amacıyla kimliğinin çalınarak tehdit edilmesi (impersonation), bir kimsenin özel hayatına ilişkin bilgi ve verilerinin ele geçirilmesi (hacking/cracking), görüntülerinin ele geçirilmesi (webcaming), siber takip (cyberstalking), cinsiyetçi nefret söylemi (sexist hate speech) ile çocuklara yönelik akran zorbalığından (cyberbullying) cinsel istismara uzanan suçlar.
Siber takip
Bunların içinde siber-stalking (siber takip) “zorla kontrolün en dramatik gözetim biçimlerinden biridir ve amacı istismarcının her şeyi yapabilme gücünü ve her yerdeki varlığını hissettirmek olan bir dizi taktikten oluşan bir süreklilik arz eder.” (STARK)Takibi korkunç hâle getiren şey, mağdura takipçinin her şeyi bildiği ve gördüğü; artık özel hayatının gizliliğinin ve kişisel güvenliğinin bulunmadığı duygusunu geçirmesidir (FRASER). Böylelikle siber-stalking, özellikle yakın partner tarafından, kadının fiziken hayatından uzaklaştırdığı bir kimsenin hayatına yeniden dâhil olmasına neden olur, bitmiş bir ilişkinin uzamsal sınırlarını aşındırır. Foucaultcu bir yaklaşımla, hem yakın partner hem de üçüncü kişilerce gerçekleştirilen böylesi bir şiddetin kadın olma hâli üzerinde bir gözetleme ve kontrol etme aracı olduğunu söylemek mümkün. Başka bir deyişle, siber-stalking “kadın üzerinde yeni tür panoptikon” veya tam tersi “ataerkil iktidarın devam eden panoptikonu” olarak nitelendirilebilir.
Siber stalking yöntemleri
Çevrimiçi alanda stalkerlar pek çok farklı yöntemle mağdura ulaşır ve onları takip eder. Bu yöntemlerle fail çoğunlukla hedef kişi hakkında (kimliği, kişisel özellikleri, hobileri, gittiği yerler gibi) bilgi toplar ve bu bilgileri kontrol, baskı veya intikam almak amacıyla kullanır. Aşağıda verilen yöntemler siber alanda yaygın olan örnekler niteliğinde olup bunlarla sınırlı değildir. Ayrıca yukarıda dijital şiddet örnekleri olarak saydığımız başta intikam pornosu olmak üzere, sexting, grooming, creepshots, doxing, impersonation, hacking/cracking, webcaming yöntemlerinin herhangi biri veya birkaçı stalking (ısrarlı takip) amacıyla da kullanılabiliniyor. Bunların başlıcaları şöyle sıralanabilir:
Sohbet medya uygulamaları ve sohbet odalarına katılma: Stalkerlar çoğunlukla gizli hesaplarla Instagram, Facebook gibi sosyal medya uygulamalarına dâhil olup bazen önceden tanıdıkları kadınlara ulaşır bazen de rastgele seçtikleri kişiyi takibe alırlar. Mağdurların sahte kimlik kullanan faillere güvenmeleri sağlandıktan sonra, sohbet yoluyla kendileri hakkında çeşitli bilgiler vermeleri bir yöntem olarak kullanılır.
ABD’de yaşanan bir vakada 13 yaşındaki bir kız çocuğunun doğrudan adres, kimlik vs. bilgisi vermemesine rağmen, sohbet sırasında okuldan sonra gittiği spor tesisi, fiziksel görüntüsü vb. bilgileri paylaşması sonucu adresi, failin küçük bir araştırması sonucunda tespit edilmiş ve fail çocuğa karşı cinsel saldırı gerçekleştirmiştir.
Sahte web sitesi kurma veya sahte ilanlar verme: Yine ABD’de pek çok olayda, faillerin genelde eski partneri olan kadınların kimlik, adres veya çıplak görüntülerini kullanarak sahte profiller oluşturdukları, özellikle cinsel çağrı içerikli mesaj ve ilanlarda bulundukları ve böylelikle mağdurun üçüncü kişiler tarafından sürekli olarak taciz ve takip edilmesine neden oldukları görülüyor. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin bir kararına konu olan olayda ise, uzun süren takipten şehir değiştirerek bir süreliğine kurtulan kadının yerini yeniden tespit eden fail, sahte iş ilanıyla kendisine randevu vermiş ve şiddet eylemlerine devam etmiştir.
Mualla BUKET SOYGÜT’ün Bianet’teki yazısının tamamını okumak için TILAYIN