Yaklaşık 2 milyon nüfuslu Katar, nüfus ve yüzölçümü açısından büyüklüğüne kıyasla çok daha etkin bir ülke. Türkiye’nin Katar’la ekeonomik ilişkileri AKP döneminde oldukça gelişti. Katar krizinden Türkiye büyük ölçüde etkilenecek.
Suudi Arabistan’ın başını çektiği körfez ülkeleri Suudi Arabistan ile diplomatik ilişkilerini kopardı. Gerekçe Katar’ın İran’ın Ortadoğu politikalarına yanaşması olarak gösteriliyor. Katar tarafı ise Suudileri İsrail ve ABD politikalarına yüzde yüz uymakla suçluyor. Türkiye ise Katar ve Suudi Arabistan’a olan yakınlığı ile dikkat çekerken Katarlı şirketler son yıllarda Türkiye’ye yoğun ilgi gösteriyor.
Katar adını ulusal hava yolu şirketi Qatar Airways ve uluslararası haber kanalı El Cezire'nin yanı sıra 2022 Dünya Kupası'nın ev sahibi olması ve dünyanın en ünlü kulüplerinden Barcelona'ya sponsor olmasıyla adını duyurdu. Doha yönetimi birçok uluslararası şirketi Katar'da ofisler açmaya ikna etmişti. Bazı Arap ülkelerinin son sürpriz hamlesinin Katar ekonomisi ve bu ülkede iş yapan şirketlere ciddi etkileri olabilir.
Türkiye ile katar arasındaki ekonomik ilişkiler son yıllarda gittikçe sıkılaştı. Katarlı şirketler Digiturk ve Finansbank gibi dev Türk şirketlerini satın alırken Türkiye’de gıdadan inşaata kadar pek çok alanda faaliyet gösteriyorlar.
2016 yılında Türkiye Katar’a 421 milyon dolarlık ihracat yaptı. Buna karşın Katar’dan yapılan ithalat ise 271 milyon dolar oldu.
2006 yılında DEİK bünyesinde kurulan Türkiye-Katar İş Forumu’nun Başkanlığı’nı iş adamı Ethem Sancak yapıyor.
Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED) raporuna göre 2016 yılında Türkiye’ye en çok yatırım yapan 7. ülke Katar oldu. Hollanda 956 milyon dolar ile Türkiye’ye yapılan doğrudan yabancı yatırımlarda zirvede yer aldı. Katarlı şirketler ise yaptıkları 375 milyon dolarlık yatırımla 7. sırada yer aldı.
Katar’ın Türkiye’deki ekonomik varlığını arttırması karşılığında, son olarak Varlık Fonu’na devredilen Çaykur’un da, Katar’dan gelen 600 milyon dolara karşılık “güvence” olarak gösterildiği ifade edilmişti. Ancak Katar’la Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler sadece bununla da sınırlı değil. Özellikle Türkiyeli müteahhitlik şirketleri Katar’da çok büyük ihaleler almış durumdalar.
Geçen yıl itibarıyla Türkiye inşaat sektörü Katar’da yaklaşık 14 milyar dolarlık ihale kazanmıştı. Türkiyeli inşaat şirketleri ayrıca 2022 Dünya Futbol Kupasına ev sahipliği yapacak olan Katar’ın, şampiyona için harcamayı planladığı 170 milyar dolardan da pay almayı planlıyorlardı.
Suudi Arabistan başta olmak üzere, Sünni Arap ülkeleri ile yine Sünni Arap cephesinin bir üyesi olan Katar’ın arasının bozulmuş olması nedeniyle, Türkiye finansal olarak en çok etkilenecek ülkelerden biri olmaya aday. Nitekim bu durumu anlamış olan Türkiye’de daha krizin ilk anlarından itibaren, Suudi Arabistan ile Katar arasındaki anlaşmazlığın çözülmesi yönünde mesaj vermeye başladı
Sektörlere etkileri:
Havacılık
Birleşik Arap Emirlikleri'nden (BAE) Abu Dabi'nin ulusal havayolu şirketi Etihad Airways, Doha'ya uçuşları bu sabah itibariyle durdurdu. Şirketin Doha'ya günde 4 seferi vardı. Diğer havayollarının da benzer adımlar atması bekleniyor.
Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır da Katar'a uçuşları durdurduklarını ve hava sahalarını Qatar Airways uçaklarına kapattıklarını açıkladı.
Doha üzerinden Asya ve Avrupa'yı birbirine bağlama iddiasıyla büyüyen Qatar Airways diplomatik ilişkilerin kesilmesinden en zararlı çıkacak kuruluş olabilir. Dubai, Abu Dabi, Riyad ve Kahire'ye uçuşları duracak. Bu her gün onlarca sefer demek.
Ayrıca bölgenin geniş kesimlerindeki hava sahalarından yasaklı olmaları da büyük bir sorun yaratacak. Uçuş rotaları değişmek zorunda kalacak ve uçuşların süreleri kaçınılmaz olarak artacak. Yakıt masraflarının artması dışında, yolcuların memnuniyetsizliği de artacak.
Danışmanlık şirketi Cornerstone Global'den Ganem Nuseybe "Avrupa'ya yolculuklar bundan önce 5 veya 6 saat sürüyorsa şimdi rota değişiklikleri yüzünden 8-9 saate çıkacak. Yolcular başka şirketleri tercih edebilir" diyor.
Gıda
Çöl ülkeleri, doğaları gereği gıda yetiştirmekte zorlanıyor. Ve karayoluyla tek girişin Suudi Arabistan sınırı üzerinden olduğu Katar'da gıda güvenliği önemli bir sorun.
Her gün yüzlerce kamyon sınırı geçiyor ve Katar'a gıdanın yüzde 40'ının bu yolla girdiğine inanılıyor. Suudi Arabistan sınırı da kapatacağını açıkladığı için Katar havadan ve denizden gıda ithalatına mecbur kalacak. Nuseybe, "Bu durum derhal enflasyona yol açacak ve Katar halkını etkileyecek. Gıda çok daha pahalı hale gelirse halk kraliyet ailesi üzerinde lider ve siyaset değişikliği baskısı yapabilir" diye konuşuyor.
Nuseybe ayrıca, daha yoksul Katarlıların alışveriş için gıdanın daha ucuz olduğu Suudi Arabistan'a geçtiklerini söylüyor ve sınırın kapanmasının bunu da engelleyeceğine dikkat çekiyor.
İnşaat
Yeni bir liman, bir tıp bölgesi, metro projesi ve 2022 Dünya Kupası için 8 yeni stadyum Katar'da şu an süren büyük inşaat projelerinin bazıları. Aralarında beton ve çeliğin de bulunduğu başlıca malzemeler ülkeye deniz yoluyla ve karadan Suudi Arabistan üzerinden getiriliyor. Sınırın kapatılması gıda gibi inşaat malzemelerinin fiyatlarında artışa ve teslimatlarda gecikmelere neden olabilir.
ABD merkezli Baker Enstitüsü'nden Körfez Bölgesi Uzmanı Kristian Ulrichsen hava sahası ve kara sınırının uzun süre kapalı kalmasının Dünya Kupası hazırlıklarının zamanında tamamlanmasına büyük darbe vuracağını söylüyor.
5 Arap ülkesinin Katar ile diplomatik ilişkileri kesme kararı alması ile birlikte Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn vatandaşlarının Katar'a seyahatleri yasaklanıyor. Bu ülkede yaşayanların da 14 gün içinde ayrılması isteniyor.
Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn'de yaşayan Katarlıların da bu ülkeleri terk etmek için 14 günü var.
Ancak Mısır'ın benzer bir yasak koyması çok daha önemli sonuçlara yol açabilir. Çünkü Katar'da mühendislik, tıp ve inşaat sektörlerinde çalışan 180 bin Mısırlı yaşıyor.
Bu boyuttaki bir işgücünün kaybı, Katar'da iş yapan yerel ve uluslararası firmalar için sorun yaratabilir.