Ağustos, Türkiye genelinde çiftçi protestolarına sahne oluyor. Çiftçiler, artan maliyetler ve düşük ürün fiyatları nedeniyle ülkenin çeşitli bölgelerinde eylemler düzenliyor.
Traktörlerle yolları kapatan çiftçiler, ürettikleri domatesleri yollara dökerek ve bedava kavun-karpuz dağıtarak seslerini duyurmaya çalışıyor.
Protestoların temel sebebi mazot, gübre ve ilaç gibi girdi maliyetlerinin ciddi şekilde artmasına rağmen, ürün fiyatlarının maliyetleri karşılamaktan uzak kalması.
bianet, 1 Ağustos’tan bugüne çiftçi eylemlerini derledi.
1 Ağustos: İzmir’de domates üreticileri sokakta
İzmir’in Kınık ilçesinde salçalık domates üreticileri, 5 TL olarak belirlenen kilogram fiyatının 2 TL’nin altına düşmesini protesto etti.
Kınık Cumhuriyet Meydanı’na gelen domates üreticileri, Hükümet Meydanına kadar yürüdü, traktörlerle de ilçe merkezine giden yolları kapattı. Alana “Çiftçiyi öldürdünüz, cenazeyi kaldırın” yazılı tabut bıraktı. Eyleme karpuz, patates gibi farklı sebzeler üreten çiftçiler de destek verdi.
Giderlerin 15 kat arttığını belirten çiftçiler, domatesin tarladaki fiyatının ise 3 yıl öncekinden düşük olduğunu belirtti.
Çiftçiler, “Maliyetlerin 15 kat arttığı yerde ürünlerimizi neredeyse bedavaya veriyoruz. Çok zarar ettik. Ne ziraat odaları, ne kooperatifler ne ilçe tarım, hiç kimse bizim yanımızda değil. Çiftçinin değil sadece bürokrasinin yanındalar” diye açıklama yaptılar.
4 Ağustos: Antep fıstığı üreticilerinden traktörlü protesto
Antep’te fıstık üreticileri kilosu 90-100 lira arasında belirlenen yaş fıstık fiyatları karşısında emeklerinin karşılığını alamadıklarını belirterek eylem yaptı.
Çiftçiler, Antep fıstığının üretim merkezi olan Barak Ovası’nda traktörlerle yola çıktı. Yüzden fazla traktörle Nizip Fıstık Hali önüne geldi. Üreticiler, tüccarların açıkladığı fiyatlara tepki gösterip çuvallarca fıstığı yere döktü.
Bir fıstık üreticisi burada yaptığı açıklamada, “Bin bir emekle ürettiğimiz fıstığımız geçen yıl da 100 liraya satılıyordu, bu yıl da 100 liraya satılıyor. Eğer tüccarlar isterse bunu 80 liraya da çekebilir. Daha önceden Güneydoğu Birlik vardı kapandı. Eğer kapanmasaydı devlet bir taban fiyat koyardı ve malımız böyle ucuza gitmezdi. Güya fıstık için ‘yeşil altın’ deniliyordu ama altından çıktı gümüşe döndü artık’’ dedi.
8 Ağustos: Bursa’da çiftçiler İzmir-İstanbul yolunu trafiğe kapattı
Bursa’da Mustafakemalpaşa ve Karacabeyli çiftçiler, artan maliyetler ve satış fiyatlarının düşüklüğüne tepkilerini göstermek için sokağa çıktı.
Ziraat odalarının çağrısıyla bir araya gelen yaklaşık 5 bin çiftçi, Karacabey’deki Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) önünde toplandı.
Artan maliyetlere karşın ürünlerin para etmediğini ve zarara uğradıklarını dile getiren çiftçiler, seslerini duyurabilmek adına Bursa-Balıkesir karayolunu kapattı.
Emeklerinin karşılığını isteyen üreticileri, jandarma ve çevik kuvvet ekipleri engellemeye çalıştı. Gerginlik yaşanan eylemde domates üreticileri “Çiftçiye uzanan eller kırılsın”, “Hükümet istifa”, “Çiftçi mahsulüne sahip çık” şeklinde sloganlar attı.
Mustafakemalpaşa Ziraat Odası Başkanı Mehmet Aydemir, bezelye, soğan, buğday, arpa, kavun, karpuz ve sanayi domatesi başta olmak üzere pek çok üründe çiftçinin bu yıl maliyetlere katlanarak zorlu bir üretim gerçekleştirdiğini ancak emeklerinin karşılığını almak bir yana düşük fiyatlar yüzünden zarara uğradığını söyledi.
Eyleme destek veren CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, “Türkiye’nin en çok salçalık domates üreten bölgesinde, tarlada 3 liraya mal olmuş bir ürün maalesef şu anda serbest piyasada 2 lira 30 kuruşa kadar düşmüş. Çiftçi gerçekten çok büyük bir zarar ve umutsuzluk içerisinde. Onlarca TIR ürün maalesef meralara döküldü, hayvan yemine gitti” dedi.
11 Ağustos: Malatya’da kayısı üreticileri TMO önünde
Malatya’da kayısı üreticileri, kayısının taban fiyatının belirlenmemesinden kaynaklı kayısının düşük fiyattan satılmasına tepki olarak Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) önünde eylem yaptı.
Çiftçiler adına konuşan Tüm Köy Sen Malatya Şube Sözcüsü Adil Aktaş, son yıllarda kayısı üreticilerinin ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya olduğunu, ürünlerine verilen fiyatların yetersiz kaldığını söyledi.
Üreticilerin çaresiz bir duruma düştüğünü anlatan Aktaş “Malatya’da kayısı üreticileri tefeci zihniyetli insanların elinde oyuncak haline geldi. TMO kılını kıpırdatmadığı gibi kayısı alım fiyatlarını da açıklamadı. Geçen yıl itibarıyla kayısıda çalışan işçilerin bir günlük yevmiyeleri 450 lirayken bu yıl 1200 lira oldu. Motorinin litre fiyatı geçen yıl 19,61 liradan satılıyorken an itibarıyla 46 lira sınırına dayanmış durumda. Gübreden, yakıta diğer girdilerden işçiliğe varıncaya kadar bütün kalemlerde yaşanan artış karşısında üreticiler ürettikleri kayısının ederini alamadıkları gibi ürünlerini ucuz satmak zorunda bırakılıyor” dedi.
Çiftçiler kayısıda taban fiyatın bir an önce belirlenmesini, üreticilerin borçlarının faizsiz olarak ertelenmesini, üreticilere faizsiz kredi verilmesini ve mazotta ÖTV’nin kaldırılmasını talep etti.
12 Ağustos: Balıkesir’de tüm üreticiler ayakta
Balıkesirli çiftçiler başta domates ve kavun olmak üzere düşen tarım ürünleri fiyatlarını protesto etti.
Ürettikleri üründen zarar ettiklerini dile getiren çiftçiler Bandırma Aksakal mevkiinde toplandı. Yaklaşık 200 traktörle yollara çıktı.
Eylemde konuşan Bandırma Ziraat Odası Başkanı Süleyman Dönmez, bu sezon özellikle salçalık domates, kavun, karpuz, mısır gibi ürünlerin üretici satış fiyatının maliyetin altına indiğini belirterek, çiftçinin yetiştirdiği ürünlerden zarar ettiğini söyledi.
Dönmez, “Sözleşmeli üretim karşılığında salçalık domates için sanayiciler tarafından 3.75 TL taahhüt verildi ama açık piyasada fiyatlar düştüğü için sanayici alımları yavaşlattı. Serbest piyasada sanayi tipi domatesin kilogram fiyatı 1,5-2 TL arasında değişiyor. Bu durum üretici aleyhine işliyor” dedi.
Açık piyasada fiyatların en az 3,25-3,50 TL olması gerektiğini ve ancak o zaman sanayici tarafından verilen taahhütlerin yerine getirilerek sözleşme yapan üreticilerin hak ettiği geliri elde edebileceğini ifade eden Dönmez, “Eğer böyle gider üretici borcunu ödeyemez. Sıcaklar dolayısıyla verimler de düşük. Üretici şu an dekarda 10-15 bin TL arasında zarar ediyor” diyerek çiftçinin sesine kulak verilmesini istedi.
12 Ağustos: Manisa’da çiftçiler 600 ton kavun ve karpuzu ücretsiz dağıttı
Manisa Salihli’de üç ortak çiftçi, ürünlerini istedikleri fiyata satamayınca tarladaki yaklaşık 600 ton kavun ve karpuzu ücretsiz dağıttı.
Yılmaz Mahallesi’ndeki 220 dönüm alana kavun ve karpuz eken Ahmet Akbaş, Metin Akbaş ve Eyüp Çakar, hasat zamanı geldiğinde tüccarlardan bekledikleri fiyatı alamadı. Bunun üzerine kavunları vatandaşlara ücretsiz dağıtmaya karar veren üç ortak sosyal medyadan duyuru yaptı. Yurttaşlar tarlaya gelip, kavun ve karpuzları hasat ederek götürdü.
Ortaklardan Ahmet Akbaş şu açıklamayı yaptı:
“Kavunun ve karpuzun maliyeti bize yaklaşık olarak 1,5 milyon liraya mal oldu. Son 3-4 gündür tüccarlardan talep gelmeye başladı. Tarlaya gelenler, pazarlık yapanlar oldu. Ama hepsi 100-200-300 bin gibi komik rakamlarla geldiler. Bizde 1,5 milyona mal ettiğimiz bir ürünü 200-300 bin gibi paralara satmak ağırımıza gitti. Onun yerine köylülerimiz, insanlarımız buradan faydalansın diye bedavaya verdik.”
13 Ağustos: Burdur’da çiftçilerden traktörlü eylem
Burdur Karamanlı’da çiftçiler, artan maliyetler ve üretim zorluklarına dikkat çekmek amacıyla traktör konvoyu oluşturarak eylem yaptı.
Karamanlı, Tefenni, Yeşilova ve Çavdır’dan traktörleriyle gelen çiftçiler, destek çağrısında bulundu.
Çiftçiler adına konuşan Özcan Şengül “Ocak 2023 yılında 22 TL olan akaryakıt fiyatı Şubat 2024 yılında yüzde 90’a varan bir artış ile 42 TL’ye ulaştı. Gübre, tohum, ilaç gibi masraflarımız var. Bunlar yüzde 50 ile yüzde 90 arasında artarak üreticimizin önünde kocaman bir dağ oldu. Ekim, üretim yapamaz hale getirdi bizleri. TMO fiyat belirlemede yetkili rolü oynayamıyor. Fiyat belirlemede geç kalıyor. Bizleri fabrika ve tüccarın kucağına atıyor. Çiftçi her geçen yıl toprağa küsmekte” dedi.
13 Ağustos: Balıkesirli çiftçiler yeniden sokakta
Balıkesir Bandırma’daki protestodan sonra bu kez Sındırgı’da çiftçiler sokağa çıktı. İbiller köyünde toplanıp Sındırgı ilçe merkezine yürüdü. Üreticiler, domatesin kilosuna 1,8 lira fiyat biçilmesine tepki gösterdi.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nı göreve davet edip, “hükümet istifa” sloganı attı.
Burada bir üretici “Borçlarımızı, taksitlerimizi ödeyeceğimiz için bol mahsule sevinmiştik. 40 yılda bir bol mahsul yaptık. Ama bu kez de para yok” dedi.
Bir başka üretici de “Saraydan, saltanattan, müteahhitlerden, yandaşlardan tasarruf etmek yerine tüm mali sorumluluğu köylünün sırtına yüklediler” diye konuştu.
17 Ağustos: Maraş’ta çiftçiler ürettikleri domatesleri yola döktü
Maraş’ta domates ve biber üreticileri, fiyatların masraflarını karşılamamasını protesto etti. Traktörlerle konvoy oluşturdu.
Narlı Beldesi’nden traktörlerle çıkan çiftçiler Maraş-Antep yolunu trafiğe kapattı. Ellerinde kalan domatesleri yola döktü.
Çiftçiler “Yüksek maliyetle üretilip, düşük fiyatta ürününü satan çiftçimizin sesi olmak için toplandık. Maraş çiftçisi zor durumdadır. Geçen yıl ay çekirdeğini 40 liraya satarken bugün 25-30 lira fiyat biçilmektedir. Mazot 20 lirayken bugün 42 lira olmuştur. İşçi yevmiyesi 400 lirayken bugün 800 lira olmuştur” diye açıklama yaptı.
18 Ağustos: Aksaray’da da eylem var
Aksaraylı çiftçilerden de traktörlü eylem yaptı. Armutlu köyünde bir araya gelen çiftçiler Aksaray-Adana karayoluna çıktı.
Girdi maliyetlerinin artışına ve ürettikleri ürünlerin enflasyon karşısındaki değer kaybına tepki gösterdi.
Çiftçiler “Sadaka değil, terimizin karşılığını istiyoruz” dedi. Eyleme katılan çiftçi Halil Demir, “Borçlarımızı ödeyebilmek için malımızı satsak zarar ederiz, satmasak banka haciz kaldıracak. Bir ikilemde kaldık; süt fiyatı düşerken yem fiyatlarına zam geliyor. Yemin yükselişini bir türlü durduramıyoruz” dedi.
19 Ağustos: Eskişehirli çiftçilerden “Üretemiyoruz” protestosu
Eskişehir’de çiftçiler, artan girdi maliyetleri sebebiyle zor durumda olduklarını belirterek boş tarlaya traktörlerle “Üretemiyoruz” yazdı.
“Eskişehir Genç Rençberler” adlı grup, üretimde yaşanan sorunlara dikkat çekmek için Odunpazarı ilçesine bağlı Kalkanlı Mahallesi’nde bir araya geldi.
Üreticilerden Cihangir Eryılmaz, “Seyitgazi ilçesinde çiftçilik yapmaktayım. Şeker pancarı, mısır, ayçiçeği üretmekteyim. Maliyetlerin aşırı artmasından dolayı üretemiyoruz artık. Bıçak kemiğe dayandı” dedi.
Tepebaşı ilçesinde üreticilik yapan Birol Özsak ise “Hububat, mısır, ayçiçeği ve şeker pancarı üretmekteyim. Üretim maliyetlerimizin artması ve 2024 yılındaki satış fiyatlarımızın düşük olmasından dolayı 2025 yılı için üretim yapmakta zorlanıyoruz. Bu saatten sonra üretemiyoruz” diye konuştu.
Alpu ilçesinde çiftçilik yapan Burak Kuşan da “Şeker pancarı, arpa, buğday, mısır ekiyorum. 2023 yılında sattığımız ürün fiyatını, şu anda artan girdi maliyetlerine rağmen aynı fiyata hatta daha da düşüğüne satmaktayız. Çiftçilik bitiyor, çiftçilik bitiriliyor” ifadelerini kullandı.
20 Ağustos: Afşinli çiftçiler ürünlerini satamamaktan şikayetçi
Afşin’deki çiftçiler, yükselen maliyetler ve ürünlerine alıcı bulmakta yaşadıkları zorluklar nedeniyle traktörleriyle bir konvoy oluşturarak eylem yaptı.
Erçene yol kavşağında bir araya gelen çiftçiler, hükümete seslenerek pek çok sıkıntıyla karşı karşıya olduklarını ifade etti.
Burada bir üretici “Afşin ve Elbistan bölgesinde patlak mısır hasadı tamamlandı, fakat bir tane bile müşteri bulamadık. Geçen yıl 18 liradan sattığımız ürünler, bu yıl 10 liraya dahi alıcı bulamıyor. Şeker pancarı için belirlenen taban fiyat yok. Bu zorluğa dayanacak gücümüz kalmadı. Traktörlerimizi Ziraat Bankası’na satıp borçlarımızı kapatmaya çalışıyoruz, ama bunu gerçekleştirebilmiş değiliz. Çiftçilerin yaş ortalaması 58, bu da tarım sektörünün geleceği açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor. Her sabah 5’te evden çıkıp gece 12’de geri dönüyoruz ama ortada bir kazanç yok” dedi.
21 Ağustos: Konya’da çiftçinin belediye mücadelesi
Konya Karatay’da çiftçi Abdullah Koyuncu, zabıtanın kavunlarına el koyması üzerine belediye binası önünde hem hükümeti hem de belediyeyi protesto etti. Ürünlerinin satılmasına izin verilmediğini belirten çiftçi, ekonomik çöküntü yaşadığını ifade etti.
Koyuncu, bu yıl tarlasında ürettiği kavun ve karpuzları marketler ve pazar esnafı aracılığıyla satamayınca satışını kendisi yapmaya karar verdi.
Küçükkumköprü Caddesi’nde ürünlerini satmaya çalışırken zabıtalar kavunlara el koydu. Koyuncu, uğraşlarına rağmen kavunlarını geri alamayınca Karatay Belediyesi’nin önünde eylem yaptı.
Yanında getirdiği kavunları belediye binası önünde yere atan Koyuncu, “Bu ürünler çürüyecek. Nerede satacağım?” diye sordu. Ürünlerinin iade edilmemesi durumunda ekonomik olarak zor durumda kalacağını dile getirdi.
“Ben çiftçi olarak battım” diyen Koyuncu, “3 milyon lira borcum var. Ben bu malı satamazsam battım. Ama belediye ekipleri, ‘kardeşim sen bunu satamazsın’ diyor. Ben bu malı satamazsam battım diyorum. O malı satamazsam ben intiharın eşiğindeyim” ifadelerini kullandı. Polis protesto sırasında Koyuncu’yu gözaltına aldı.
21 Ağustos: Karacabey’de ürünü elinde kalan çiftçi, 30 ton domatesi kepçeyle yere döktü
Bursa Karacabey’de önceki haftalarda 4 saat eylem yapan domates üreticilerinin sorunlarına çözüm bulunmadı.
Son olarak bir üretici, tarladan toplatıp bir TIR’a yüklediği yaklaşık 30 ton domatesi fabrika fabrika dolaşmasına rağmen satamayınca kepçeyle evinin yakınında boş bir alana döktü.