Filipinler’de tarih tekerrür ediyor.
36 yıl önce halk ayaklanmasıyla iktidardan uzaklaştırılan, açgözlülük ve acımasızlıkla suçlanan Marcos ailesi, başkanlık sarayı Malacanang’a geri dönüyor.
Bu, kuşkusuz Marcos döneminde işlenen suçların hesabının verilmesi için çaba harcayan kimi Filipinlileri çok üzecek bir gelişme.
Marcos ailesi, şimdiye kadar işlenen suçlar için özür dilemedi. Ülke hazinesinden çaldıkları söylenen paraların çoğunu da iade etmedi.
Peki Ferdinand “Bongbong” Marcos, iktidara gelmeyi nasıl başardı?
Bu gelişme 110 milyon Filipinli ve Filipinler’in dünyadaki yeri açısından ne anlama geliyor?
Yalanlar ve çarpıtma
Halkın Marcos rejimine duyduğu öfke, 1986’da iyice büyüdü ve 1986’da diktatör Ferdinand Marcos devrildi. Aile Filipinler’den kaçtı.
Ama Marcos ailesi sadece beş yıl sonra sürgünden döndü ve yeniden siyasi çevrelere dahil oldu.
Bongbong Marcos, 23 yaşından beri neredeyse kesintisiz devlet görevlerindeydi. Ülke dışında olduğu dönem hariç.
Devlet başkanlığı seçimini kazanmak, hayatı boyunca hazırlandığı bir şeydi.
Filipinler’e dönüşlerine izin verildikten sonra ailenin diğer üyeleri de devlette görevler üstlendi.
Bu aile fertleri arasında annesi Imelda Marcos ve ablası Imee Marcos da var.
Hatta Imelda Marcos, 1992’de yani ülkeye döndükten bir yıl sonra devlet başkanlığı seçimine girdi.
Marcos ailesi başka bir güçlü aileyle; Duterte ailesiyle yakın ilişkilerinden çok yararlandı.
Rodrigo Duterte, şimdiki Filipinler Devlet Başkanı.
Aileler bir anlamda güçlerini birleştirdi. Marcos’ların güçlü olduğu kuzeydeki Ilocos Norte ve ülkenin orta kesimlerdeki Leyte ile Duterte’nin kalesi sayılan güneydeki Mindanao ortak nüfuz alanları oldu.
Siyasi stratejist Alan German, “Marcos’un buraya kadar gelebilmesinde bunun en az yüzde 50 payı var” diyor ve ekliyor:
“Duterte makinesi çok güçlü. Çok sevilen bir lider”.
Ve tabii, eski Marcos dönemini parlatmak için yürütülen sosyal medya kampanyasından da söz etmek gerekiyor:
Marcos dönemi, sıkıyönetim, korkunç insan hakları ihlalleri, yolsuzluk ve çöküşün eşiğine gelmiş bir ekonomiden ibaretti.
Kampanyada bu dönem suçtan arınmış refahın taçlandırdığı bir altın çağ olarak sunuldu
10 yıl süren kampanya
Kampanya, en az 10 yıl önce başlatıldı. YouTube’a yüzlerce yanıltıcı video yüklendi. Bunlar daha sonra sevimli Facebook sayfalarında yeniden yayınlandı.
Bu kampanya milyonlarca Filipinliyi Marcoslar’ın haksızlığa uğradığına inandırdı. Marcoslar haksız yere iktidardan uzaklaştırılmıştı. Gözlerini para hırsı bürüdüğü iddiası gerçek değildi.
Filipinler Üniversitesi İletişim Araştırmaları Bölümü’nden Fatima Gaw, “Bu videolarda bir sürü yalan ve çarpıtma var. Sıkıyönetim döneminde işlenen suçlar yok sayılıyor. Sözde altın çağa dair çarpıtmalar ve ekonomik ilerleme iddiaları var. Sadece belirli şeyler seçilmiş” diyor.
Ve özellikle yoksul kesimlerde birçok kişinin inandığı efsaneler var. Buna göre Marcoslar’ın off-shore hesaplarda muazzam miktarda parası ve külçe altını var. Bunların iktidara döndükleri zaman halkın yararına kullanılmak üzere buralarda tutulduğuna inananlar var.
Teyit sitesi Tsek.ph’ya göre Nisan sonu itibarıyla internette dolaşan yanlış bilgilerin yüzde 92’si Marcos lehineydi. Marcos’un rakibi, Devlet Başkanı Yardımcısı Leni Robredo’yla ilgili bilgilerin de yüzde 96’sı olumsuzdu. Bunlardan bazıları, Robredo’ya karşı iftiralar içeriyordu.
Marcos yanlısı dezenformasyon kampanyası aynı zamanda, 1986’dan sonra gelen yönetimlerin yoksul Filipinlilerin yaşam standartlarının iyileştirme konusundaki başarısızlıkları üzerine kuruldu.
Başarı hikayesi ihtiyacı
Bongbong Marcos, yıllar süren siyasi kutuplaşma ve Covid pandemisinin getirdiği zorluklardan usanan ve bir başarı hikayesine ihtiyaç duyan halka değişim, mutluluk ve birlik vadeden bir aday olarak konumlandırdı.
Marcos, başkanlık tartışmalarına katılmadı. Kimseye demeç vermedi.
Marcos, milyonlarca kişinin başkanlığına itiraz etmesine rağmen tüm bunlardan uzak durarak ailesinin sicilinin tartışılmasını engelledi ve uyum illüzyonunun devam etmesini sağladı.
Karşısında bu kadar çok adayın olması da Marcos’un işine yaradı. Marcos karşıtı cephe dokuza bölünmüştü. Bu adaylardan en güçlüsü olan Leni Robredo, Marcos’un güçlü söylemlerine karşı denge oluşturacak kampanyasına sadece son günlerde ağırlık verebildi.
Peki Marcos’un başkanlığından ne beklemek gerekiyor?
Marcos, kampanya döneminde uygulayacağı politikalara ilişkin çok ayrıntı vermedi.
Verdiği vaatler, büyük ölçüde şimdiki başkanın politikalarına devam edeceğine işaret ediyordu.
Marcos’un iktidara gelmesi durumunda Marcoslar’ın iktidardayken çaldığı söylenen paraların geri alınması için yürütülen sürece ne olacağı merak ediliyordu.
1986’daki ayaklanmadan sonra kurulan Başkanlık İyi Yönetişim Komisyonu’na göre 10-15 milyar dolarlık haksız servetin (mücevherler, değerli tablolar ve Imelda Marcos’un meşhur ayakkabıları dahil) yaklaşık üçte biri geri alınabildi. Kalan miktarın geri alınabilmesi için çabaların sürdüğü söyleniyor.
Bongbong Marcos, bu komisyonun yetkilerini diğer aileleri de kapsayacak şekilde genişleteceğini söylüyor.
Ama Marcoslar’ın iktidarda olmadıkları süre içinde çok az ilerleme sağlandığı dikkate alınırsa, bu aşamadan sonra başarı elde etme olasılığının yüksek olmadığı düşünülüyor.
ABD’de suçlu bulundu
Bir de Marcos malikanesinin ödenmemiş vergi meselesi var. Marcoslar 1995’te vergi beyanında bulunmadığı için suçlu bulunmuştu.
Babasının insan hakları ihlallerine maruz kalanlar için tazminat ödemeyi reddettiği için Bongbong ABD’de mahkeme emrine karşı gelmekten hüküm giymişti.
Bu durum, Marcos’un ABD’ye olası bir ziyaretini zora sokacak.
Marcos’un Duterte ile ilişkisi de yakından izlenecek.
Bongbong Marcos, Duterte’nin tartışmalı uyuşturucuyla mücadele stratejisine devam edeceğini söylüyor.
Ama bu mücadelenin daha az şiddet içereceği imasında bulunuyor.
Devlet başkanlığı yardımcılığını Duterte’nin kızı Sara Duterte’nin kazanması bekleniyor.
Çok popüler bir lider olması nedeniyle Sara Duterte’nin 2028 seçimlerinde başkanlığa adaylığını koyabileceği söyleniyor.
Ancak Devlet Başkanı Duterte şimdiye kadar Marcos’a resmen destek vermedi. Duterte’nin kızıyla ilişkisi de sorunsuz değil.
Ülkede devlet başkan yardımcılığı için ayrı seçim yapılıyor.
Ama başkanınkine kıyasla yardımcısının yetkileri sınırlı.
Kampanyada aynı çizgide yer almalarına rağmen, yetki paylaşımı üzerinde uzlaşmaları gerekecek.
Ama daha önemli sorular var:
Marcoslar gibi kötü şöhrete sahip bir ailenin idaresinde yolsuzluk devam edecek mi?
Duterte döneminde ağır bir darbe alan demokrasi ve insan haklarının geleceği ne olacak?
Bongbong’ın muhalefetle nasıl bir ilişkisi olacak? Medya, ailesinin geçmişini soruşturmada ne kadar özgür olacak?