2009 yılında ABD destekli bir darbe Honduras’ın ilerici hükümetini devirdi. Ardından ABD yanlısı, oligarşi yanlısı başkanlar silsilesi, ABD yanlısı, oligarşi yanlısı başkanların yaptığını yaptı: vergi boşlukları ve şirket eşantiyonları yarattı.
Sonuçlar tahmin edilebileceği gibi korkunç oldu. Bu vergi boşlukları ve muafiyetler 2010-2023 döneminde Honduras hazinesine ülkenin tüm ulusal kamu borcundan daha pahalıya mal oldu. Resmi istatistiklere göre, Honduras’ın ulusal kamu borcu 2023 yılı sonunda 16,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2010-2023 yılları arasında tanınan vergi muafiyetleri ve boşlukları nedeniyle hazinenin kaybettiği değerin 20 milyar doların üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
Honduras’ın vergi kanunu, bankacılık gizliliği ve intifa hakkı sahipliğini maskeleyen opak sistemlerle birleştiğinde, sadece Honduras’ın değil, diğer ülkelerin de vergi almasını sınırlıyordu, zira Honduras OECD tarafından bir vergi cenneti olarak etiketlenme yolundaydı.
Ancak adalet Honduras oligarşisinin liderlerini hem gerçek hem de mecazi anlamda yakaladı. Honduras’ın eski başkanlarından Juan Orlando Hernández, uyuşturucu kaçakçılarının ordusunu ve ulusal polis gücünü kullanarak ABD’ye tonlarca kokain sevkiyatına yardımcı olmalarını sağladığı için 45 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve şu anda ABD federal hapishanesinde utanç içinde yaşıyor.
2022 yılında yeni ve ilerici bir başkan olan Xiomara Castro göreve geldi. Gündeminin bir parçası da vergi sistemiyle mücadele etmekti. Şimdi bunu, önümüzdeki hafta Kongre’de görüşülecek olan Vergi Adaleti Yasası ile gerçekleştiriyor.
Kanun, vergi sistemindeki adaletsizliği bir dizi önlemle ortadan kaldırmayı hedefliyor:
Daha fazla gelire sahip olanların daha fazla vergi ödemesi gerektiği yönündeki artan oranlı prensibin yerleştirilmesi;
Büyük ölçekli kurumlar vergisinden kaçınmaya izin veren vergi boşluklarının kapatılması;
Kurumsal kar kaydırmayı sona erdirmek için sadece ulusal değil küresel karların değerlendirilmesi;
Yurtdışından elde edilen kurumsal ve bireysel gelirlerin vergilendirilmesi;
Vergi konularında bankacılık gizliliğinin sona erdirilmesi;
Şirketlerin intifa hakkı sahiplerinin vergilendirmeden sorumlu tutulması;
OECD’nin Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesinin onaylanması.
Plan, Progressive International (İlerici Enternasyonal) tarafından koordine edilen ve bu hafta yayınlanan bir mektupla dünyanın önde gelen 85 ekonomisti tarafından desteklendi. Ekonomistler, Honduras hükümetinin önerdiği reformların “Honduras’taki eşitsizliğin azaltılması, sosyal ve ekonomik kalkınmanın desteklenmesi ve vergi gelirlerini baltalayan yaygın vergi boşluklarının kapatılması açısından kritik önem taşıdığını” savunuyor.
Progressive International tarafından bir araya getirilen imzacılar arasında ödüllü Hintli kalkınma ekonomisti Jayati Ghosh, Nobel Ekonomi Ödülü sahibi ve Dünya Bankası eski baş ekonomisti ABD’li Joseph Stiglitz, Kolombiya eski maliye bakanı ve Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler eski Genel Sekreter Yardımcısı José Antonio Ocampo, Fransız ekonomist ve AB Vergi Gözlemevi Direktörü Gabriel Zucman, New York Times tarafından “muhtemelen dünyanın en önemli ekonomisti” olarak nitelendirilen Amerikalı Jeffrey Sachs, Palma Eşitsizlik Oranının babası Şilili Gabriel Palma, Yunan ekonomist ve eski maliye bakanı Yanis Varoufakis, 2008 mali krizini ön görmesiyle tanınan ödüllü İngiliz ekonomist Ann Pettifor ve ünlü Amerikalı ekonomist James K Galbraith gibi ekonomi mesleğinin önemli isimleri yer alıyor
Ekonomistler bu reformların “vergi oranlarını arttırmadan ya da yeni vergiler yaratmadan Honduras devletine gelir sağlayacak sağlam bir paket” olduğunu savunuyor.Honduras’ın önerdiği Vergi Adaleti Yasası ülke sınırlarının ötesinde bir öneme sahip.
Ekonomistler, yasanın “küresel vergi cenneti rejimine ve bankacılık gizliliği endüstrisine karşı bir darbe vurduğunu ve vergi yetki alanları şu anda vergi kaçakçılığını kolaylaştırarak diğer devletlerin vergi alımlarını zayıflatmak için kullanılan diğer ülkelere örnek teşkil ettiğini” savunuyor.
Yazarlar, Kanun’un “devletlerin vergi adaletsizliğine karşı bireysel ve kolektif olarak harekete geçerek egemenliklerini nasıl savunabileceklerine dair bir örnek teşkil ettiğini” belirtiyorlar. Bu tabii ki önümüzdeki süreçte kendini gösterecek ancak şimdiden Honduras’ta yaşananlar oldukça heyecan verici.
*Bu yazı İlerici Enternasyonal Bülteninden Gaste Avrupa için Nihal Kalender tarafından derlenmiştir.
Kaynak: https://progressive.international/wire/2024-07-31-economists-across-the-world-unite-for-tax-justice-in-honduras/en