Kimlik arayışımız yıllardır bitmedi, bitecek gibi de durmuyor. Cumhuriyetin kuruluşuyla başlayan dönemde bile neredeyse her on yılda bir önemli dönüşümler yaşanmış. Sadece “darbe”lerle sınırlayamayız bunları… ancak darbeleri de göz ardı edemeyiz.
Bu çerçeveden bakınca edebiyat da gerçeklerle örülüyor, gerçeklerle yapılıyor. Yazarın anlattıklarına okurun canlandırdıkları da ekleniyor, birbirine ulanan anlatı, giderek tüm yaşamı kapsıyor.
Hüsnü Arkan, 1998’den bu yana yazan, yazdıklarıyla okurun bir yere getirdiği, beğenilen bir yazar. Tabii, bunda “Ezginin Günlüğü”nün de etkisi var. Arkan, müzisyenliğini aşan -aslına bakarsanız, bir kez de o açıdan bakarak dinleyin şarkılarını, onlarda da aynı temeli bulacaksınız, ezgiler de taşıyacak sizi aynı noktaya- yazarlığıyla kendini kabul ettirdi edebiyat dünyasına. “Hırsız ve Burjuva” ile Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazandı bu yıl.
Edebiyatımızın en önemli kalemlerinden biri Orhan Kemal. Aramızdan ayrıldığından bu yana geçen 45 yılda, herhalde daha bir anlıyoruz büyüklüğünü. Okuyucusunu seyirciye dönüştüren bir yazar Orhan Kemal, alabildiğine görsel yazıyor. O kadar çok senaryo yazmış ki artık görsel anlatmak bir dil olmuş kendisinde. Sahi, okurken her cümlesi canlanır gözünüzde. Kuşkusuz her okurun canlandırdığı kendisine… ama gerek sinema gerekse televizyonlar o kadar çok ve o kadar yoğun kullanmışlar ki yapıtlarını, -imajın imajı olmazmış- oyuncularla özdeşleşmiş artık kahramanlar.
Umudu, iyimserliği ve içtenliğiyle “bizim” dediğimiz, bağrımıza bastığımız Orhan Kemal’in, adına konulan ödülü alan yapıtın da aynı nitelikleri yansıtması beklenir. Hüsnü Arkan’da bu gücü ve kaliteyi buluyoruz. Arkan, bile isteye oluşturduğu karakterlerle, Orhan Kemal’in izinden giderek görsel bir dille anlatıyor öyküsünü.
12 Eylül günü doğan, buna da bağlı olarak kendisine bel bağlanan Evren, yalnızlığı, beklentisizliği ve umutsuzluğuyla okurun kendi yolunu çizmesine de imkan sağlıyor.
Yazar, karakterlerini öyle betimliyor ki -belirli aşamalarda çok daha canlı- siz, okur olarak o karakterlere soru soruyorsunuz ve aldığınız yanıtlar çerçevesinde daha bir anlam kazanıyor roman. Bu arada Sebahat’in bir kedi olduğunu fısıldamış olayım…
“Dünya denen gemi rastlantıların üzerinde yüzer”miş, ben demiyorum, “Hırsız ve Burjuva”da Hüsnü Arkan söylüyor. Bu cümle bile tek başına yeni düşler, yine ufuklar açmaya yeter. “Anneleri, babaları, evi kuşatan çitin önüne ekilmiş çiçekler, günün son ışıklarıyla soluklaşan kır manzarası, akşam çorbasının kokusu, evin çevresinde sürüp giden savaşların ve geçici barışların nedenleri hep aynıdır.” cümlesi sadece Ruhan, Evren, Hadim Bey, Eyüp, İsmail, Gülgün ve diğer kahramanlarla oluşmuş romanın mekanı olabilir mi tek başına? Bu cümlede siz de yok musunuz, belki evinizi kuşatan çit yoktur, önünde ekilmiş çiçekler de olmayabilir, ama pencerelere dizilmiş saksılardaki çiçeklerle eşdeğer sayılmaz mı? Akşam çorbanız var mıdır, bilemem ama bir simit bile güzel kokar açlığınızı hissettiğinizde…
Bir noktayı, altını birkaç kez çizerek belirlemekte yarar var: Kalıcı barış gereklidir. Savaşların ve geçici barışların sebeplerini, siz biliyorsunuz.Bir çırpıda okudum Hırsız ve Burjuva’yı. Keyifle okudum. Orhan Kemal Armağanı’nı hak ettiğine inanarak okudum. Şimdi, üzerine yazarken, sayfaları karıştırırken çıktı karşıma… “Silahın namlusu tam olarak göğsüne yönelmişti. (…) ‘Kımıldarsan göbeğinden işetirim!’” Barışçıl bir yazar olduğunu yakalıyoruz bu cümleyle Arkan’ın. Barışçı ve barışçıl olmasa göğse yönelen silah nasıl olur da göbeğe yönelir? Kahramanları da en az kendisi kadar gaddar değil, duygusal. Arka kapak yazısında da vurgulandığı gibi “çağdaş bir isyan” Hırsız ve Burjuva.
Siz de katılmak istemez misiniz o çağdaş isyana, tam da Gezi Direnişi’nin ikinci yıldönümünde, tam da Orhan Kemal’i (tabii, aynı günlerde doğanın kucağına yatıya giden Nazım Hikmet’i, Ahmed Arif’i de unutmaksızın) ölüm yıldönümünde…
Hırsız ve Burjuva, Hüsnü Arkan, Kırmızı Kedi Yayınları, Orhan Kemal 2015 Roman Armağanı, 218 s.