Cammu Keşmir Hindistan‘ın kuzeyinde yer almaktadır. Henüz yeni bölünmüş bulunan Hindistan ve Pakistan devletleri tarafından saldırıya uğradığı 1947 yılına kadar alt kıtadaki en zengin eyaletlerden biriydi. Keşmir’in geçmişi 6000 yıl, Cammu Keşmir’in geçmişi ise 176 yıl öncesine dayanmaktadır. 16 Mart 1846 tarihinde Mahraja Gulab Singh tarafından birleştirilen Cammu ve Keşmir, Gulab Singh ile İngiltere arasında imzalanan Amritsar Antlaşması’na göre tek bir devlet haline geldi.
Söz konusu antlaşma uyarınca Cammu Keşmir’in dış işleri İngiltere tarafından yürütülürken, iç işlerinde bağımsızdı. Cammu Keşmir hiçbir zaman Hindistan’ın bir parçası olmamıştır. Nüfusunun çoğunluğu da Müslüman olduğu için, Cammu Keşmir’in son mihracesi Hari Singh, İngiltere’nin Hindistan’dan çekilmesinin ardından ülkenin dış işlerinden Pakistan’ın sorumlu olacağını duyurmuştu. Pakistan’ın Britanya Hindistanı’nın bölünmesiyle kurulduğu ve Cammu Keşmir gibi Britanya Hindistanı eyaletlerinin bölünmediği unutulmamalıdır.
Ancak Pakistan 22 Ekim 1947’de Cammu Keşmir’e saldırdı. Ardından Hint birlikleri 27 Ekim’de Mahraja’nın talebi üzerine eyaleti savunma bahanesiyle Cammu Keşmir’e girdi. Birleşmiş Milletler, Cammu Keşmir halkının kendi kaderini özgürce belirleyeceği bir referandum şartıyla 1 Ocak 1949’da ateşkes yapılmasını sağladı.
Aradan 75 yıl geçmesine rağmen referandum sözü hala yerine getirilmiş değil. Bu arada Maqbool Butt, binlerce bölünmüş ailenin yeniden bir araya gelebilmesi için Hindistan ve Pakistan’a askerlerini geri çekmeleri yönünde baskı yapmaları konusunda dünya kamuoyunu ikna etmek amacıyla siyasi bir kampanya başlattı. Buna karşılık Hindistan 11 Şubat 1984’te Maqbool Butt’ı idam etmek için bir entrika düzenledi. Ben de İngiltere’de Maqbool Butt’ı idamdan kurtarmak için Hintli bir diplomatı kaçırma girişiminin bir parçası olduğum iddiasıyla tutuklanan Keşmirli öğrencilerden biriydim. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, İngiltere İçişleri Bakanı’nın beni hukuka aykırı olarak gözaltında tutma kararını bozana kadar yaklaşık 22 yıl boyunca İngiliz hapishanelerinde tutuldum. Bu durum Cammu Keşmir’de Hindistan’a karşı bir ayaklanmayı tetiklemişti. Şimdi Keşmir halkı Pakistan’a da öfke duyuyor çünkü Pakistan, Cammu Keşmir’in yeniden birleşmesini değil, Hindistan ve Pakistan arasında bölünmesini destekliyor. Hindistan ve Pakistan bağımsızlıklarından bu yana halklar arasında dini inançlar üzerinden karşılıklı nefret yaratmaya yatırım yaptılar. Bölgedeki tüm halkların, Pakistan ve Hindistan arasında olduğu gibi, din temelinde bölünmesi yönünde baskı yapıyorlar.
Bu nedenle Cammu Keşmir’in temsilcilerini hiçbir ikili müzakereye ya da üçüncü bir tarafla müzakereye dahil etmiyorlar. Geçtiğimiz hafta Çin de Hindistan ve Pakistan’ı Cammu Keşmir sorununu kendi aralarında ikili görüşmelerle çözmeye çağırdı ancak biz Cammu Keşmir’in Çin’in de dâhil olduğu dört kutuplu bir mesele olduğuna inanıyoruz; zira Çin de Cammu Keşmir topraklarının bir kısmını işgal altında tutuyor. Çin ve Pakistan arasındaki Yol ve Kuşak Ekonomik Anlaşması (CPEC) kapsamında 94 milyar dolar Çin yatırımına ilişkin çalışmalar Cammu Keşmir anlaşmazlığı nedeniyle tehdit altında. Cammu Keşmir çatışmasına barışçıl bir çözüm bulunmadığı sürece bölgesel kalkınmanın mümkün olmadığı artık çok açık.